گفتگو با دبیر و دو شرکت کننده بخش نمایش‌نامه خوانی جشنواره تئاتر «رضوان» | فرصتی برای آشنایی با متون ناشناخته

شکیبا افخمی راد | شهرآرانیوز؛ جشنواره تئاتر استان خراسان رضوی (رضوان) که امسال قرار است سی وچهارمین دوره خود را پشت سر بگذارد، به صورت گسترده تری نسبت به دوره‌های گذشته برگزار می‌شود.

در این دوره هنرمندان علاوه بر بخش اصلی شامل نمایش‌های صحنه‌ای و خیابانی، در بخش‌های جنبی مثل نمایشنامه خوانی، جوان، کودک ونوجوان، نمایشنامه نویسی و عکاسی تئاتر هم بایکدیگر به رقابت می‌پردازند. ما در این گزارش به بخش نمایشنامه خوانی سی وچهارمین دوره جشنواره تئاتر استان پرداخته ایم که در روز‌های گذشته به صورت رسمی آغاز به کار کرده و پذیرای اجرا‌های عمومی چهارده گروه در مشهد و شهر‌های مختلف استان شده است.

فرصتی برای احیای دوباره خوانش نمایشنامه

احسان روحی، دبیر بخش نمایشنامه خوانی، درباره اضافه شدن این رشته به جشنواره تئاتر استان می‌گوید: جریان نمایشنامه خوانی در سال‌های پیش از شیوع کرونا در مشهد رونق بسیاری داشت. زمانی که جشنواره نمایشنامه خوانی و رویداد شنبه‌های خوانش در مشهد برگزار می‌شد و آثار نویسندگان نوقلم و همچنین نمایشنامه‌های شاخص ایرانی و خارجی معرفی می‌شد. این جریان در سال‌های اخیر به دلایل مختلفی مسکوت مانده بود تا اینکه امسال به جشنواره رضوان اضافه و مدیریت آن به من واگذار شد.

او بخش ویژه جشنواره را فرصتی برای ورود نسل جدیدتر به فضای تئاتر می‌داند و خاطرنشان می‌کند: امسال آثار زیادی متقاضی حضور در بخش نمایشنامه خوانی شدند که از این تعداد چهارده اثر به بخش رقابت راه پیدا کردند. این گروه‌ها در حال اجرا در فرهنگ سرا‌های مختلف شهر و سالن‌هایی در شهرستان‌ها هستند و در نهایت دو روز پیش از برگزاری اختتامیه، به صورت متمرکز در مشهد برای هیئت داوران اجرا می‌شوند.

به گفته این هنرمند قرار است جوایزی در بخش‌های مختلف بازیگری زن و مرد، کارگردانی، موسیقی، بهترین نمایش و… به برگزیدگان اهدا شود.

او درباره آثار رسیده به جشنواره نیز بیان می‌کند: ما امسال چندین اثر از نویسندگان بومی و جوان و چندین نمایشنامه خارجی در جشنواره داریم. همچنین در کنار این آثار، قرار است متن‌هایی از نویسندگان بزرگ خودمان نیز خوانش شود که از منظر آشنایی نسل جوان با نویسندگان ایرانی اتفاق بسیار خوبی است.

این هنرمند حضور بخش نمایشنامه خوانی در جشنواره تئاتر استان را تجربه‌ای جدید و مثبت می‌داند. به گفته او، این اتفاق می‌تواند به برگزاری دوباره جشنواره نمایشنامه خوانی به شکل گذشته و همچنین شنبه‌های خوانش منجر شود و به طورکلی احیای دوباره این رشته در مشهد را به همراه داشته باشد.

روحی که یکی از بانیان برگزاری شنبه‌های خوانش در مشهد بوده، درباره تعطیل شدن این رویداد بیان می‌کند: شنبه‌های خوانش با شیوع کرونا تعطیل شد. البته بعد از آن زمان، چندباری برای شروع دوباره شنبه‌های خوانش اقدام کردم، اما به دلایل مختلفی محقق نشده است.

او ادامه می‌دهد: الان با توجه به وجود سالن‌های خصوصی و فراهم بودن امکان اجرا، برخی از گروه‌ها دیگر رغبتی برای خوانش نمایشنامه هایشان ندارند و ترجیح می‌دهند که اثرشان را برای اجرای صحنه‌ای تولید کنند. البته در کنار این موضوع دلایل دیگری هم وجود دارد که جلوی ادامه شنبه‌های خوانش را گرفته است. با این حال، من شخصا علاقه دارم که اگر امکانش فراهم باشد، این جریان را دوباره راه بیندازیم.

این هنرمند، نمایشنامه خوانی را بازوی قوی برای تئاتر مشهد می‌داند و بیان می‌کند: نمایشنامه خوانی برای افرادی که در ابتدای راه هستند و می‌خواهند اثرشان معرفی و دیده شود، اتفاق خوبی است. همچنین فرصتی است تا نمایشنامه‌های ایرانی و خارجی کمتر شناخته شده به علاقه‌مندان معرفی شوند.

روحی با اشاره به هزینه‌های کم اجرای نمایشنامه خوانی یادآور می‌شود: شاید نمایشنامه خوانی در شکل هنری خودش نتواند همپای یک اثر صحنه‌ای برای مخاطب جذابیت‌های بصری و… داشته باشد، ولی این طور هم نیست که مخاطب عام نتواند با این نوع از اجرا ارتباط برقرار کند. در واقع، اگر اجرا‌های نمایشنامه خوانی دارای خلاقیت و کیفیت باشند، مخاطب خودشان را جذب می‌کنند.

ضعف جشنواره در اطلاع رسانی

سیدرضا عربشاهی یکی از افرادی است که در بخش نمایشنامه خوانی جشنواره تئاتر رضوان حضور دارد. او خوانشگردان نمایشنامه «تربیت خانه»، یکی از نوشته‌های خودش، است. داستان این اثر که توسط گروهی نوجوان خوانش می‌شود، در یک مدرسه شبانه روزی می‌گذرد و تلاش دارد یک بحث اخلاقی و تربیتی درباره احترام به قوانین را مطرح کند.

عربشاهی که بیشتر در زمینه تئاتر کودک و نوجوان فعال است، اضافه شدن بخش نمایشنامه خوانی به جشنواره رضوان را اتفاق خوبی می‌داند. اما او درباره شیوه اجرای آن انتقاد‌هایی را بیان می‌کند: متأسفانه اطلاع رسانی و تبلیغات درستی برای این بخش انجام نشده و نمایشنامه‌ها در سالن‌های خالی خوانش می‌شوند. البته به نظر من، وجود هر جشنواره ای، با تمام اشکالات و ناهماهنگی هایش، بهتر از نبودنش است، چون در هر حال باعث شکل گیری یک جریان هنری می‌شود.

او درباره مزایای نمایشنامه خوانی نیز می‌گوید: نمایشنامه خوانی یک تئاتر ارزان است، زیرا نیاز به سن و صحنه خاصی ندارد. در این نوع اجرا، تنها توانایی بازیگر اهمیت دارد؛ اینکه بتواند با صدا، بیان و احساسش قصه را به تماشاگر منتقل کند. البته، چون می‌خواهیم میان نمایشنامه خوانی و نمایش‌های رادیویی تفاوتی باشد، باید به حرکات فیزیکی کم و میمیک صورت خوانشگر نیز توجه داشته باشیم. عربشاهی معتقد است که اگر تیپ سازی‌های اولیه به درستی انجام شود و فضاسازی در اجرا مورد توجه قرار گیرد، مخاطب نیز با اثر ارتباط برقرار خواهد کرد و داستان را تا انتها دنبال می‌کند.

دیده شدن نسل جوان‌تر

سیدمحمدرضا علوی، خوانشگردان نمایشنامه «ما سه برادریم» از نوشته‌های رضا صابری، نیز در این دوره از جشنواره حضور دارد. او درباره چرایی انتخاب این اثر برای اجرا می‌گوید: «ما سه برادریم» بازنویسی یکی از نمایشنامه‌های معروف و شناخته شده استاد صابری است. این نمایشنامه که در دهه هشتاد با عنوان «عشیق» در جشنواره فجر هم اجرا شد، اما به گفته خود استاد، آن چنان که باید دیده نشد و بازخورد‌های لازم را نگرفته است. در این بین، ما، چون در نظر داشتیم هم ادای دینی به استاد صابری کرده باشیم و هم یک متن بومی را که از زبان کهن ایران هم بهره گرفته است اجرا کنیم، به سراغ این نمایشنامه رفتیم.

او نمایشنامه رضا صابری را اثری غنی معرفی و خاطرنشان می‌کند: درواقع، ما می‌خواستیم با اجرای نمایشنامه «ما سه برادریم» نسل جوان تئاتر را و کسانی که تازه وارد این عرصه شده اند با پیشکسوتانی که سال‌های سال در این شهر تئاتر کار کرده اند و به شهرشان وفادار مانده اند، پیوند دهیم.

این هنرمند با اشاره به اضافه شدن بخش‌های جنبی به جشنواره تئاتر استانی امسال می‌گوید: امسال بستری برای کسانی که در ابتدای راه هستند فراهم شده تا با هزینه کمتر نمایشنامه‌ای را تولید یا انتخاب و به صورت خوانش اجرا کنند. این اتفاق تازه و جدیدی است که امید داریم ادامه دار باشد و به کشف استعداد‌های جدید کمک کند. علوی نیز بر این باور است که جشنواره امسال می‌تواند فرصتی برای رونق دوباره نمایشنامه خوانی در مشهد باشد. او یادآور می‌شود: تا چند سال پیش، هزینه تولید یک نمایش در خراسان چندان بالا نبود و با هزینه‌های اندک می‌شد نمایشی را برای روی صحنه بردن آماده کرد. 

اما به مرور و با افزایش هزینه ها، تولید کار برای افرادی که استعداد داشتند و تازه می‌خواستند وارد این فضا شوند، سخت شد. در این شرایط، جریان نمایشنامه خوانی می‌تواند به افراد و گروه‌های جوان کمک کند تا با هزینه کمتر خودشان و نمایشنامه شان را محک بزنند. به همین دلیل، من باور دارم که وجود جشنواره خوانش می‌تواند به تولید و رونق تئاتر کمک کند و رشد هنر‌های نمایشی در خراسان را به همراه داشته باشد. 

این هنرمند معتقد است که جریان نمایشنامه خوانی در روند معرفی متون جدید نیز مؤثر است و خاطرنشان می‌کند: تعداد نویسندگان ما در خراسان نسبت به کارگردانان و بازیگرانمان بسیار کم است. همین اتفاق هم باعث شده تا ما با کمبود متن بومی روبه رو باشیم. با این حال، من فکر می‌کنم شکل گیری جریان خوانش باعث می‌شود تا نیاز به وجود نویسنده و نوشتن نمایشنامه‌های جدیدتر بیشتر احساس شود و بستری فراهم شود تا هنرمندان شهرمان بیشتر به متون ناب و دست اول بومی علاقه‌مند شوند تا اینکه به متون خارجی گرایش پیدا کنند.