کتاب «ردیف میرزا عبدالله» دریچه‌ای به موسیقی قاجار

به گزارش شهرآرانیوز، علی صمدپور در آیین معرفی کتاب «ردیف میرزاعبدالله به روایت و دست‌نویس ابوالحسن صبا» که به همت انتشارات جهاد دانشگاهی خراسان رضوی در فرهنگسرای این نهاد برگزار شد، اظهار کرد: باید توجه داشت تا مدت‌ها منابع مکتوب موسیقی بسیار ناچیز بود؛ این موضوع به این دلیل بود که در دهه ۶۰ باوری وجود داشت مبنی بر اینکه موسیقی را باید شفاهی فرا گرفت.

وی ادامه داد: اما در ادامه و در دهه ۷۰ منابع مکتوب در دسترس قرار گرفت و تولید چنین منابعی نیز سهولت پیدا کرد.

صمدپور با اشاره به اقدامات فرامرز پایور، موسیقی‌دان ایرانی، در ثبت آثار گذشتگان موسیقی عنوان کرد: یکی از مهم‌ترین دست‌نوشته‌های وی دفتر سیاه‌رنگی بود که ابوالحسن صبا آن را در سال ۱۳۰۴ ثبت کرده بود. به نظر می‌رسد صبا از این دفتر به عنوان رفرنس و مرجع بهره می‌برد و مرحوم پایور نیز به آن مراجعه داشت. به طور کلی ردیف میرزا عبدالله یکی از مهم‌ترین دست‌نوشته‌های مکتوب موسیقی ایرانی است.

بنیانگذار و مدیر خانه پایور با بیان اینکه کتاب ردیف میرزا عبدالله بیش از اندازه اثر نفیسی به حساب می‌آید، بیان کرد: این ثبت از نخستین ثبت‌ها به‌شمار می‌رود و احتمالا خیلی از موزیسین‌ها به ثبت ردیف تسلطی نداشته‌اند. یکی از ویژگی‌های این اثر ذوق و شکلی از تصمیم و اراده ابوالحسن صباست که تصمیم گرفت تا هر چه زودتر آنچه استادش در خاطر داشته را ثبت کند.

صمدپور درباره تاکید خانه پایور به انتشار این اثر نیز گفت: وقتی متنی را به‌دست می‌آوریم که خیلی مستند است، این وظیفه ماست که آن را در اختیار جامعه مخاطب قرار دهیم. باید توجه داشت اگر چنین اقداماتی در زمینه موسیقی و به طور کلی میراث فرهنگی صورت نگیرد، هنر و موسیقی از بین خواهد رفت.

سپس فرشاد توکلی، مشاور پژوهشی خانه پایور نیز عنوان کرد: نخستین کاوش‌های باستان‌شناسی که در قرن نوزدهم در ایران انجام شد، حاکی از نگاه متفاوتی بود که باستان‌شناسان به آثار باقی‌مانده تاریخی داشتند. این در حالی بود که بسیاری از مردم به این موضوع توجهی نداشتند که چرا باید چنین آثاری مهم باشد.

وی اضافه کرد: در واقع انسان ایرانی قرن‌های نوزدهم و بیستم خود را یک انسان تاریخی نمی‌دید؛ یعنی متوجه نمی‌شد با گذشته تفاوت دارد و زمانه کنونی، زمانه دیگری است. انسان عصر جدید، اما این موضوع را دریافت و متوجه شد که نوشته‌های کتیبه‌ها اهمیت زیادی دارد. این مقدمه را از این رو گفتم که تاکید کنم درک تاریخی است که از آنچه بر جا مانده سند می‌سازد.

توکلی یادآور شد: این کتاب می‌تواند مسیر تکوین موسیقی را نشان دهد. همچنین این دست‌نویس‌ها بیانگر این است که صبا تاریخ خود را درک می‌کرد. او می‌فهمید که همه چیز در حال از دست رفتن است و از همین رو دست به ثبت این اثر زد. اهمیت ثبت یعنی اینکه ما در حال حرکت به سمت آینده هستیم.

مشاور پژوهشی خانه پایور افزود: امروز برخی موسیقی‌دان‌ها نسبت به خیلی از این رویداد‌ها برخورد نامناسبی دارند، اما چنین کتابی تنها یک مجموعه نت و ملودی به‌حساب نمی‌آید بلکه نمایانگر دریچه‌ای است به ذهن یکی از مهم‌ترین موسیقی‌دانان معاصر یعنی ابوالحسن صبا.