شکیبا افخمی‌راد | شهرآرانیوز؛ بخش تئاتر خیابانی سی‌وچهارمین جشنواره تئاتر خراسان‌رضوی از پنجشنبه ۱۷ آبان تا دوشنبه ۲۱ آبان میزبان نمایش‌هایی از شهر‌های مشهد، قوچان، سبزوار، گلبهار، خواف، تربت‌حیدریه، تربت‌جام و نیشابور در دو سالن اصلی تئاتر شهر و استادنوری بوده است؛ نمایش‌هایی که برای راهیابی به جشنواره منطقه‌ای با یکدیگر به رقابت پرداختند و بهترین‌هایشان را امروز هیئت داوران متشکل از فرشید تمری، کریم جشنی و شهرام نوشیر در آیین اختتامیه معرفی می‌کنند. آنچه در ادامه می‌خوانید، گفت‌وگوی ما با سه کارگردان حاضر در بخش خیابانی سی‌وچهارمین جشنواره تئاتر استان است که درباره تجربه حضورشان در این دوره و اهمیت پرداختن بیشتر به نمایش‌های خیابانی، نکاتی را مطرح کرده‌اند.
نمایش‌های خیابانی جذاب‌ترند
علی رضایی‌اصل نمایش «تلنگر» را کارگردانی کرده و به‌عنوان نماینده شهر گلبهار در این دوره از جشنواره حضور داشته است؛ نمایش درباره فردی معتاد است که ازکمپ اعتیاد فرار می‌کند، اما نگهبان کمپ دستگیرش می‌کند. درواقع رضایی‌اصل تلاش کرده است در نمایش «تلنگر» معضلات اعتیاد و اتفاقاتی را که باعث می‌شود جوان‌ها به‌سمت مصرف موادمخدر کشیده شوند، روایت کند. او که اثرش را یکشنبه ۲۰ آبان جلوی سالن اصلی تئاتر شهر، اجرا کرده است، درباره روند برگزاری این دوره از جشنواره می‌گوید: با وجود آنکه در این دوره یک بخش ویژه به جشنواره اضافه و حجم کار‌ها زیاد شده بود، ما با چالش و مشکل خاصی روبه‌رو نشدیم.
او اضافه شدن بخش خیابانی به جشنواره را قدم بزرگی برای معرفی این نوع از تئاتر به مردم می‌داند و بیان می‌کند: اهمیت نمایش‌های خیابانی اگر بیشتر از نمایش‌های صحنه‌ای نباشد، کمتر نیست. درواقع نمایش‌های خیابانی، طیف مخاطبشان گسترده‌تر است و باید در شرایط مختلف و پیش‌بینی‌نشدنی اجرا شوند، همین موضوع نیز جذابیتشان را بیشتر می‌کند.
این هنرمند که باور دارد اجرای نمایش خیابانی سخت‌تر از صحنه‌ای است، یادآوری می‌کند: در دهه ۸۰ و اوایل دهه ۹۰، آثار خیابانی خوبی در مشهد تولید می‌شد که در جشنواره‌ها نیز خوش می‌درخشیدند، ولی بعد از آن دوران، فعالیت در این عرصه کم‌رنگ شد تااینکه از سال گذشته با اضافه شدن بخش خیابانی به جشنواره تئاتر استان، دوباره جنب‌وجوشی در این حوزه به‌راه افتاد؛ جنب‌وجوشی که اگر در سال‌های آینده هم ادامه پیدا کند، می‌تواند اتفاقات خوبی را برای تئاتر خیابانی رقم بزند و حتی مشهد را مانند مریوان به قطب تئاتر خیابانی کشور تبدیل کند.
رضایی، نقش جشنواره تئاتر استان در بهبود وضعیت نمایش‌های خیابانی را بسیار مؤثر می‌داند و از این رویداد به‌عنوان محرک و اهرمی نام می‌برد که هنرمندان به‌ویژه قشر جوان‌تر را به‌سمت جلو هول می‌دهد. او با اشاره به حضور شهرام نوشیر درمیان هیئت بازبین و همچنین داوران این دوره از جشنواره تئاتر استان، بیان می‌کند: آقای نوشیر که یکی از سردمداران تئاتر خیابانی کشور است، در زمان بازبینی، به گروه‌ها برای بهتر شدن کارهایشان پیشنهاد‌هایی می‌داد که بی‌شک به افزایش کیفیت آثار خیابانی جشنواره کمک کرده است.
از رضایی درباره وضعیت اجرا‌های عمومی تئاتر خیابانی می‌پرسیم که می‌گوید: ما به‌طور معمول شاهد اجرا‌های خیابانی در ایام خاصی از سال مانند دهه فجر، هفته دفاع مقدس، نوروز و… در سطح شهر هستیم ولی خارج از این محدوده‌های زمانی، معمولا شرایط برای اجرا‌های خیابانی فراهم نیست و ما مکان مشخصی نداریم که بتوانیم در طول سال آنجا اجرا کنیم.
این هنرمند درباره تفاوت نگاه متولیان، به نمایش‌های صحنه‌ای و خیابانی در کشور، نیز توضیح می‌دهد: به نظر من، این تفاوت در نگاه به‌دلیل تفاوت این دو گونه از هنر‌های نمایشی است؛ برای مثال مسئولان وقتی می‌بینند نمایش‌های خیابانی نسبت‌به تئاتر صحنه‌ای به ملزومات کمتری نیاز دارند، کمتر به آن توجه می‌کنند. این یک اتفاق معمول است و نمی‌توانیم بگوییم از عمد رخ می‌دهد.
او البته به این نکته نیز اشاره می‌کند که تفاوت قائل شدن میان نمایش‌های خیابانی و صحنه‌ای در پروسه‌های مالی پررنگ است، به‌طوری‌که جایزه بچه‌های خیابانی شاید از نصف جایزه بچه‌های صحنه‌ای هم کمتر باشد.
اجرا فقط برای مخاطب خاص
مصطفی عنایت‌پور، هنرمند سبزواری که سال گذشته با نمایش «سمپوزیوم شمر و مجنون» در بخش خیابانی جشنواره تئاتر استان حضور موفقی را پشت‌سر گذاشت، امسال به‌همراه گروهش، نمایش «کلید سل» را در جشنواره اجرا کرد. این نمایش با محوریت نکوهش جنگ و تلاش برای رسیدن به صلح جهانی با نگاه ویژه‌ای به هنر و اتحاد، تولید شده است و داستانش درباره فردی است که در دنیای ناشناخته‌ای متولد می‌شود و می‌بیند که اطرافش را سیاهی و پلیدی فرا گرفته است. او سعی می‌کند سیاهی‌ها را کنار بزند ولی هربار با در بسته برخورد می‌کند تااینکه درنهایت تصمیم می‌گیرد از ابزار هنر استفاده کند.
عنایت‌پور که از روز آغازین جشنواره به‌همراه گروهش در مشهد حضور داشته است، درباره وضعیت برگزاری این دوره بیان می‌کند: امسال شرایط نسبتا خوبی برای گروه‌ها فراهم بود، فقط، چون آثار زیادی در بخش خیابانی حضور داشتند، برخی نمایش‌ها ازجمله اثر ما ساعت ۳ بعدازظهر، اجرا شد که به‌نظرم زمان مناسبی نبود.
او با اشاره به اجرای نمایش «کلید سل» جلوی سالن استادنوری در حوزه هنری می‌گوید: سالن استادنوری درحال تعمیر است و از محل اسکان و سالن اصلی تئاتر شهر هم فاصله زیادی دارد، از همین‌رو ما در این سالن فقط شاهد حضور تماشاگران خاص و خود شرکت‌کنندگان جشنواره بودیم، درحالی‌که در پارک ملت و سالن اصلی تئاترشهر، وضعیت به‌گونه‌ای است که مخاطبان عام هم نمایش‌ها را می‌بینند.
این کارگردان در ادامه صحبت‌هایش از اضافه شدن بخش ویژه به جشنواره امسال به‌عنوان یک اتفاق مثبت یاد می‌کند که می‌تواند به تربیت و آموزش اصولی نسل جدید تئاتر منجر شود.
عنایت‌پورکه باور دارد آثار خیابانی جشنواره امسال نسبت‌به سال گذشته از کیفیت بهتری برخوردار بوده‌اند، یادآوری می‌کند: متأسفانه همیشه به نمایش‌های خیابانی نسبت‌به نمایش‌های صحنه‌ای، کمتر توجه شده است، ولی من امیدوارم با اضافه شدن دوباره بخش خیابانی به جشنواره تئاتر استان، این تفاوت‌ها کم رنگ شود.
او تئاتر خیابانی را به زندگی تشبیه می‌کند و صحبت‌هایش را این‌گونه ادامه می‌دهد: تئاتر خیابانی با افراد عادی جامعه سروکار دارد تا بیگانگی برخی مردم با تئاتر را برطرف کند. در این نوع از تئاتر، بازیگر در لحظه زندگی می‌کند و می‌داند که هر لحظه ممکن است اجرایش به‌سمتی کشیده شود.
این کارگردان همچنین از مسئولان نهاد‌های مختلف درخواست می‌کند شرایط را برای اجرای تئاتر‌های خیابانی فراهم کنند: «متأسفانه گروه‌های تئاتر خیابانی به‌راحتی نمی‌توانند کارشان را اجرا کنند؛ آنها ابتدا باید از اداره فرهنگ‌وارشاد اسلامی مجوز بگیرند و بعد با شهرداری هماهنگی‌های لازم را انجام دهند، با این حال بازهم گاهی با مشکل روبه‌رو می‌شوند و برای مثال نیروی انتظامی در حین اجرا، کارشان را متوقف می‌کند، از همین‌رو نیاز است که نهاد‌های مختلف باهم همکاری و مشکلات اجرای نمایش در خیابان‌ها را برطرف کنند.
دور بودن محل اسکان از محل اجرا‌ها
مسعود رشیدی، هنرمند پیشکسوت شهرستان قوچان، امسال با نمایش «پستچی» در بخش خیابانی جشنواره تئاتر استان حضور یافته است. او در این اثر به‌سراغ یکی از شهدای کمترشناخته‌شده دفاع‌مقدس شهرستان قوچان رفته که در جبهه نامه‌رسان بوده است. به‌گفته رشیدی، در این نمایش سعی شده است ضمن خلق موقعیت‌های مفرح، به تماشاگر نشان داده شود که هرکدام از افرادی که در جبهه حضور داشتند، به اندازه خودشان در سربلندی و پیروزی این سرزمین سهیم بوده‌اند.
هنرمند کشورمان درباره روند برگزاری سی‌وچهارمین جشنواره تئاتر استان نیز بیان می‌کند: یکی از اتفاقات خوب امسال، این بود که ورودی‌ها بعد از پایان اجرا‌ها پرداخت شد. همچنین در این دوره، انجمن هنر‌های نمایشی در چینش داوران، اطلاع‌رسانی به‌موقع و کار‌های جنبی مانند برگزاری کارگاه‌های تخصصی، عملکرد بسیار خوبی داشت.
او ادامه می‌دهد: از مشکلات امسال هم می‌توانم به دور بودن محل اسکان از پارک ملت اشاره کنم. محل اسکان ما امسال در مرکز شهر و نزدیک به حرم امام‌هشتم (ع) بود و برای تماشای اجرا‌ها و حضور در کارگاه‌ها، گاهی مجبور بودیم حدود یک تا دو ساعت در ترافیک بمانیم و بعضی وقت‌ها دیر به اجرا‌ها برسیم.
رشیدی که نمایش «پستچی» را روز گذشته در سالن استادنوری اجرا کرده است، بیان می‌کند: در سالن نوری، استقبال از اجرا‌ها خیلی کم بود و فقط هنرمندان نمایش‌ها را تماشا می‌کردند، درحالی‌که در پارک ملت، ما درمیان مخاطبان، تمام گروه‌های مردمی را می‌دیدیم.
به نظر این هنرمند، جشنواره یک رویداد فرهنگی است که مردم باید از آن استفاده کنند؛ اتفاقی که در سالن نوری محقق نشده است. رشیدی با اشاره به نمایش‌های متنوعی که امسال در بخش خیابانی جشنواره تئاتر استان اجرا شده است، می‌گوید: برگزاری مداوم بخش خیابانی در جشنواره، می‌تواند به رشد کیفیت آثار کمک کند و اتفاقات خوبی را برای تئاتر خراسان‌رضوی که یکی از پایه‌های اصلی تئاتر کشور است، رقم بزند.
او که باور دارد نمایش‌های خیابانی، می‌توانند چراغ هنر‌های نمایشی را روشن نگه دارند، از مسئولان درخواست می‌کند که شرایط را برای اجرای عمومی این نمایش‌ها فراهم کنند.
رشیدی همچنین تأکید می‌کند: تئاتر خیابانی در دل مردم و جامعه حضور دارد و باید برایش تبلیغات بیشتری شود.
source