آرمان امروز_گروه اقتصادی: بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه، از زمان آغاز جنگ داخلی در سال ۲۰۱۱، به عنوان یک بازیگر کلیدی در تحولات این کشور باقی مانده است. با این حال، سقوط رژیم اسد و پیامدهای آن بر اقتصاد سوریه و همچنین تأثیرات گسترده‌تر آن بر خاورمیانه، موضوعی است که نیاز به بررسی دقیق دارد.
وضعیت اقتصادی سوریه تحت رژیم اسد
اقتصاد سوریه قبل از جنگ داخلی به عنوان یک اقتصاد نسبتاً متنوع شناخته می‌شد که به کشاورزی، صنعت و خدمات متکی بود. اما با آغاز جنگ، این اقتصاد به شدت آسیب دید و بسیاری از زیرساخت‌ها و صنایع کشور تخریب شد. طبق برآوردها، تولید ناخالص داخلی سوریه در سال‌های اخیر به شدت کاهش یافته و بیکاری و فقر به سطوح بی‌سابقه‌ای رسیده است.
پس از آغاز جنگ داخلی در سال ۲۰۱۱، تولید ناخالص داخلی سوریه به شدت کاهش یافته است. طبق برآوردها، تولید ناخالص داخلی سوریه در سال ۲۰۲۰ نسبت به سال ۲۰۱۰، حدود ۶۰-۷۰ درصد کاهش یافته است. به عنوان مثال، در سال ۲۰۱۰، تولید ناخالص داخلی سوریه حدود ۶۰ میلیارد دلار بود، در حالی که در سال ۲۰۲۰ این رقم به حدود ۲۰ میلیارد دلار رسید.
نرخ تورم در سوریه پس از جنگ به سطوح بی‌سابقه‌ای رسید. در سال ۲۰۲۱، نرخ تورم به بیش از ۲۰۰ درصد رسید. این نرخ تورم به دلیل کاهش شدید ارزش لیره سوری و همچنین کمبود کالاهای اساسی و تحریم‌های بین‌المللی افزایش یافته است.
سیاست‌های اقتصادی رژیم اسد، از جمله فساد گسترده، ناکارآمدی اداری و عدم جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی، به تشدید بحران اقتصادی کمک کرده است. علاوه بر این، تحریم‌های بین‌المللی و انزوای سیاسی سوریه به کاهش توان اقتصادی این کشور افزوده است. در این شرایط، سقوط رژیم اسد می‌تواند به تغییرات عمده‌ای در ساختار اقتصادی سوریه منجر شود.
روابط تجاری ایران و سوریه
ایران یکی از کشورهایی است که در طول جنگ داخلی سوریه به حمایت از رژیم اسد پرداخته است. روابط تجاری ایران و سوریه در این مدت به شدت گسترش یافته و شامل همکاری‌های اقتصادی، نظامی و سیاسی بوده است. بر اساس آمارها، حجم تجارت بین دو کشور در سال‌های اخیر به طور قابل توجهی افزایش یافته و ایران به یکی از مهم‌ترین شرکای تجاری سوریه تبدیل شده است.
ایران به سوریه کمک‌های مالی و نظامی ارائه داده و در بازسازی زیرساخت‌های این کشور نیز نقش داشته است. به طور خاص، ایران در بخش‌های انرژی، حمل و نقل و کشاورزی سرمایه‌گذاری کرده و پروژه‌های مشترکی را با دولت سوریه راه‌اندازی کرده است. حجم تجارت بین ایران و سوریه در سال‌های اخیر به طور قابل توجهی افزایش یافته است. طبق آمارها، حجم تجارت دو کشور در سال ۲۰۱۹ حدود ۵۰۰ میلیون دلار بود.
با این حال، سقوط رژیم اسد می‌تواند تأثیرات عمیقی بر این روابط داشته باشد. اگر رژیم جدیدی در سوریه به قدرت برسد که نسبت به ایران دیدگاه‌های متفاوتی داشته باشد، ممکن است روابط تجاری و اقتصادی بین دو کشور کاهش یابد. همچنین، در صورت تغییرات سیاسی در سوریه، ممکن است ایران نتواند به راحتی به منافع اقتصادی خود در این کشور دست یابد و این امر می‌تواند به کاهش حجم تجارت بین دو کشور منجر شود.
اقتصاد سوریه پس از حمله اسرائیل
عملیات نظامی جاری اسرائیل در جنوب لبنان به شدت حرکت کالاها به سمت سوریه را مختل کرده است، که از زمان آغاز درگیری‌های سوریه در سال ۲۰۱۱ به عنوان یک خط حیاتی اقتصادی برای دمشق عمل کرده است. تهدید اختلالات بیشتر در این زنجیره‌های تأمین ضروری باعث ایجاد وحشت در میان صاحبان کسب‌وکار سوری شده و منجر به افزایش شدید قیمت‌ها شده است، زیرا آن‌ها برای شرایط بدتر آماده می‌شوند. یکی از فوری‌ترین اثرات، افزایش چشمگیر قیمت سوخت بوده است. در دمشق، نرخ بنزین در بازار سیاه به شدت افزایش یافته و از ۱۲,۰۰۰ لیره سوری برای هر لیتر (۰.۸۱ دلار) به ۳۰,۰۰۰ لیره (۲.۳۰ دلار) در عرض چند روز رسیده است. این افزایش ناگهانی در هزینه‌های سوخت تأثیر متقابلی بر قیمت سایر کالاهای اساسی داشته است. به عنوان مثال، هزینه حمل و نقل مواد اولیه‌ای مانند میوه‌ها و سبزیجات دو برابر شده و منجر به افزایش قیمت ۱۵-۲۵ درصدی در بسیاری از مناطق شده است و بودجه خانوارها را بیشتر تحت فشار قرار داده است. حتی کالاهای روزمره نیز از این افزایش قیمت‌ها در امان نمانده‌اند. قیمت سیگارهای وارداتی در عرض یک هفته ۲۰-۳۰ درصد افزایش یافته و برخی برندها به طور کلی از قفسه‌ها ناپدید شده‌اند. سایر محصولات، مانند زغال و تنباکوی قلیان، نیز گران‌تر شده و قیمت‌ها ۲۰ درصد افزایش یافته است.
تأثیرات گسترده‌تر بر خاورمیانه
سقوط رژیم بشار اسد نه تنها بر اقتصاد سوریه، بلکه بر کل منطقه خاورمیانه نیز تأثیرات قابل توجهی خواهد داشت. یکی از مهم‌ترین پیامدهای این تغییر، احتمال تغییر در توازن قدرت در منطقه است. ایران، به عنوان یکی از حامیان اصلی رژیم اسد، ممکن است با سقوط این رژیم، نفوذ خود در سوریه و به تبع آن در لبنان و عراق را نیز از دست بدهد.
این تغییرات می‌تواند به افزایش تنش‌ها در منطقه منجر شود، به ویژه در روابط ایران با کشورهای عربی و غربی. از سوی دیگر، سقوط رژیم اسد می‌تواند فرصتی برای بهبود روابط بین سوریه و کشورهای عربی باشد که در سال‌های اخیر به دلیل حمایت از مخالفان اسد، روابط خود را با دمشق قطع کرده بودند.
در نهایت، وضعیت اقتصادی سوریه پس از سقوط رژیم اسد به شدت به نوع حکومتی که در آینده بر سر کار می‌آید، وابسته خواهد بود. اگر یک دولت جدید بتواند به بازسازی زیرساخت‌ها و جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی بپردازد، ممکن است اقتصاد سوریه به تدریج بهبود یابد. اما اگر بحران سیاسی و اقتصادی ادامه یابد، این کشور ممکن است همچنان با چالش‌های جدی مواجه باشد. در مجموع، سقوط بشار اسد می‌تواند نقطه عطفی در تاریخ سوریه و خاورمیانه باشد، اما این تغییرات نیازمند مدیریت هوشمندانه و همکاری‌های بین‌المللی برای بازسازی و توسعه اقتصادی خواهد بود.
source