سیاه چاله جمعیتی با کمتر از یک میلیون تولد

آرمان امروز- گروه جامعه: آمارهای سازمان ثبت احوال نشان‌دهنده کاهش تعداد ولادت‌هاست، به گونه‌ای که در سال ۱۴۰۰، یک میلیون و ۱۱۷ هزار تولد، در سال ۱۴۰۱ یک میلیون و ۷۲ هزار تولد و در سال ۱۴۰۲ یک میلیون و ۵۲ هزار تولد ثبت شده است. در سرشماری سال ۱۳۸۵، میزان باروری زنان ۱.۸ فرزند و در سال ۱۳۹۵ میزان باروری زنان ۲ فرزند بود. پیش‌بینی‌های انجام شده در سال ۱۴۰۲ نیز نشان می‌دهد که این نرخ به ۱.۶ فرزند رسیده است. چند روز پیش، محمدرضا ظفرقندی، وزیر بهداشت و در مان اعلام کرد: «کشور در آستانه سقوط در چاله و چاه جمعیتی است و برای اولین‌بار نرخ تولد در سال ۱۴۰۳ به زیر یک میلیون نفر می‌رسد. این گفته ها در شرایطی مطرح می شود که اول آذرماه، وی در یک نشست عمومی گفته بود: «نرخ باروری اکنون از ۲.۰۱ در سال ۱۳۹۵ به ۱.۶۶ رسیده و اگر به ۱.۱ برسد، در چاله و چاه جمعیتی گرفتار می‌شویم.» ظفرقندی با این هشدار که بیرون آمدن از چاه جمعیتی دشوار و سخت خواهد بود، در عین حال تأکید کرد که برای خروج از این وضعیت با اقدامات سطحی نمی‌توان به نتیجه رسید و تحولات باید در عرصه فرهنگی و اقتصادی و اجتماعی صورت بگیرد. هشدار وزیر بهداشت در شرایطی مطرح می‌شود که کاظم فروتن، دبیر وقت ستاد ملی جمعیت، در سال ۱۴۰۱ گفته بود «حتی در برخی استان‌ها وارد سیاه‌چاله جمعیتی شده‌ایم.» وی در ادامه اظهاراتش خواستار اصلاح رویکردهای «اجتماعی» و «فرهنگی» در قبال این «بحران ملی» شد و افزود: حل مسئله جمعیت در ایران، عزم ملی با رویکرد علمی را می‌طلبد، و با اقدامات سطحی به نتیجه نمی‌رسیم. وزیر بهداشت اما گفته است: «اگر به موضوع جمعیت توجه کافی نشود، این مسئله به خطرات جدی در ابعاد اقتصادی، سیاسی و امنیتی تبدیل خواهد شد که باید به‌طور دقیق شناسایی و رصد شود. از جمله موضوعات کلیدی در این راستا، توجه به توسعه متوازن جمعیت است. به عبارت دیگر، رشد متوازن جمعیت به عنوان یکی از ارکان و اصول بنیادین توسعه پایدار کشور محسوب می‌شود.»
پیری جمعیت، ایران را تهدید می کند
از طرفی میانگین سنی مرگ‌‌ومیر در کشور، برابر با ۶۶.۲ سال است. با این حال دلایل متعددی برای روند رو‌به‌رشد این مسأله در کشور خودنمایی می‌کند. تأخیر در ازدواج و چالش‌های پیش روی فرزندآوری از مسائل مهم جمعیتی در حوزه زنان است. زنانی که نیمی از جمعیت کشور را به خود اختصاص داده‌اند و نقش مهمی در بحث جمعیت دارند.تشکیل خانواده و فرزندآوری یا رویگردانی از این دو موضوع، از جمله انتخاب‌هایی است که باید دلایل بروز آن را بررسی کرد. با وجود این‌که مرکز آمار ایران خبر از افزایش تعدادازدواج‌های ثبت‌شده درکشور از۸۳۹هزار و ۹۶۸ فقره درسال ۱۳۹۱به ۵۳۴هزار و۱۳۹فقره درسال۱۴۰۱می‌دهد اما همچنان پس از ازدواج هم عدم تمایل بسیاری از زوج‌ها نسبت به فرزندآوری را شاهد هستیم. به گونه‌ای که سازمان ثبت احوال میانگین سن پدر و مادر در اولین فرزندآوری در سال ۱۴۰۲ را برابر ۳۲.۱سال برای پدران و ۲۷.۳سال برای مادران اعلام کرده است. گویا قانون جوانی جمعیت و دیگر سناریوهای جمعیتی کشورمان همچون پرداخت وام‌هایی برای تولد فرزند چندم هم در این خصوص کارساز نبوده است. سرپرست دانشگاه علوم پزشکی ایران نیز گفته است: یکی از بزرگترین خطرهای که کشور عزیزمان را تهدید می‌کند مقوله پیری جمعیت در سالهای آینده، در صورت عدم توجه به نرخ رشد جمعیت است. نادر توکلی در نشست کمیته جوانی جمعیت عنوان کرد: به طور قطع جامعه پیر معضلات بسیار زیادی برای کشور ایجاد خواهد کرد و توسعه کشور دچار مشکل می‌شود. توکلی با اشاره به پیگیری موضوع تامین خوابگاه های متاهلی بر ضرورت پیشنهاد افزایش میزان کمک هزینه مسکن دانشجویان متاهل تاکید کرد. تخصیص مرخصی‌های مندرج در قانون جوانی جمعیت علاوه بر کارمندان رسمی و قراردادی برای کارمندان شرکتی دانشگاه نیز بررسی حقوقی شود.