آرمان امروز-گروه اقتصادی: بانک مرکزی رسما اعلام کرده که دوشنبه ۲۶ آذرماه، آخرین مهلت صادرکنندگان برای حضور در بازار توفقی ارز است؛ بانک مرکزی قبلا تاکیدکرده بود که بازار ارز تجاری (توافقی) از امروز به صورت کامل اجرایی می‌شود. بانک مرکزی با راه‌اندازی بازار ارز تجاری (توافقی) درصدد تک نرخی کردن ارز برآمده است؛ طبق سیاست جدید ارزی بانک مرکزی، بناست تمام معاملات ارزی صادرکنندگان نیما و اشخاص و شرکت‌ها به نرخ توافقی در بازار ارز تجاری انجام شود. گرچه حرکت به سمت ارز تک نرخی و انتقال مرجعیت معاملات و تعیین نرخ ارز در بازار به سمت یک بازار رسمی و شفاف همواره آرزوی کارشناسان بوده است، اما در عین حال، کارشناسان هشدار می‌دهند که این سیاست باید با ملاحظاتی اجرا شود. یکی از نگرانی‌ها، تاثیر تغییر نرخ ارز بر واردات کالاهای اساسی و مواد اولیه است.
یکی از کسانی که از سیاست جدید بانک مرکزی انتقاد کرد، محمدباقر نوبخت رئیس سازمان برنامه و بودجه و معاون رئیس جمهور در دولت‌های یازدهم و دوازدهم بود که در صفحه شخصی خود در ایکس نسبت به خارج شدن سیاست‌های کنترل تورمی از دستور کار دولت چهاردهم هشدار داد. او نوشت: «جناب آقای رییس‌جمهور، پس از سلام و ارادت؛ هر چند از خیرخواهی شما اطمینان دارم ولی با وجود آگاهی حضرتعالی از سه سال فشار تورم بالای ۴۰ درصدی به مردم (ناشی از همبستگی نرخ تورم با نرخ‌های ارز آزاد وترجیحی) چرا اولویت مهار تورم در چنین شرایطی از دستور کار دولت شما خارج شده است؟»
اما تا چه حد انتقاد نوبخت به این موضوع وارد است؟ با اینکه تامین ارز ترجیحی کالاهای اساسی طبق بودجه ۱۴۰۴ در نظر گرفته شده، اما در کوتاه‌مدت ممکن است هزینه‌های تولید افزایش یابد و به کند شدن روند نزولی تورم منجر شود. البته سیاستگذاران معتقدند تخصیص معادل ۱۲میلیارد دلار ارز ترجیحی با نرخ ۳۷۵۰۰ تومان در بودجه ۱۴۰۱، شوک تورمی سیاست جدید را خنثی خواهد کرد که البته در این باره هم باید درباره نحوه تخصیص این ارز در سال آینده شفاف‌سازی شود.
حذف دلار نیمایی از نظام ارزی ایران موضوعی پیچیده است که تأثیرات مختلفی بر اقتصاد کشور، به ویژه بر نرخ تورم، دارد. برای تحلیل این موضوع، ابتدا باید به مفهوم دلار نیمایی و نقش آن در اقتصاد ایران بپردازیم.
تأثیرات حذف دلار نیمایی بر تورم
دلار نیمایی، نرخ ارزی است که توسط بانک مرکزی ایران تعیین می‌شود و به عنوان نرخ مرجع برای معاملات تجاری و واردات استفاده می‌شود. این نرخ به نوعی بین نرخ رسمی و نرخ بازار آزاد قرار دارد و هدف آن کنترل نوسانات ارزی و جلوگیری از فشار بر اقتصاد کشور است.
۱. نوسانات نرخ ارز: حذف دلار نیمایی می‌تواند منجر به افزایش نوسانات نرخ ارز شود. اگر نرخ ارز به سمت بازار آزاد حرکت کند، ممکن است در کوتاه‌مدت موجب افزایش قیمت کالاها و خدمات شود و این امر می‌تواند به افزایش تورم منجر گردد.
۲. کاهش کنترل بر قیمت‌ها: با حذف دلار نیمایی، کنترل بانک مرکزی بر بازار ارز کاهش می‌یابد. این امر می‌تواند به افزایش قیمت‌ها و در نتیجه افزایش تورم بینجامد، زیرا واردکنندگان و تولیدکنندگان ممکن است برای جبران هزینه‌های بالاتر، قیمت‌ها را افزایش دهند.
۳. تأثیر بر واردات: حذف دلار نیمایی می‌تواند به افزایش هزینه‌های واردات منجر شود. این موضوع به ویژه در مورد کالاهای اساسی و مواد اولیه تأثیرگذار است و می‌تواند به افزایش قیمت‌ها و تورم کمک کند.
۴. تأثیر بر انتظارات تورمی: حذف دلار نیمایی ممکن است انتظارات تورمی را در جامعه افزایش دهد. اگر مردم انتظار داشته باشند که قیمت‌ها افزایش یابد، این انتظارات می‌تواند به خودتحقق‌یابی تورم منجر شود.
تأثیرات بلندمدت
در بلندمدت، تأثیر حذف دلار نیمایی بر تورم به عوامل مختلفی بستگی دارد:
۱. سیاست‌های اقتصادی: اگر دولت و بانک مرکزی سیاست‌های مناسبی برای کنترل تورم و تثبیت نرخ ارز اتخاذ کنند، ممکن است تأثیرات منفی حذف دلار نیمایی کاهش یابد و حتی به ثبات اقتصادی کمک کند.
۲. تنوع منابع ارزی: اگر اقتصاد ایران بتواند به منابع ارزی متنوع‌تری دست یابد و وابستگی به دلار کاهش یابد، این می‌تواند به ثبات نرخ ارز و کاهش تورم در بلندمدت کمک کند.
۳. توسعه تولید داخلی: اگر حذف دلار نیمایی به توسعه تولید داخلی و کاهش وابستگی به واردات منجر شود، این می‌تواند در نهایت به کاهش تورم کمک کند.
قیمت در بازار ارز توافقی چگونه کشف می‌شود؟
طبق اعلام بانک مرکزی، از امروز معاملات توافقی بین واردکنندگان و صادرکنندگانی که پیش از این تحت عنوان روش واگذاری ارز حاصل از صادرات به غیر انجام می‌شد، در سامانه معاملات بازار ارز تجاری مرکز مبادله ارز و طلای ایران انجام می‌شود. آن‌طور که معاون ارزی بانک مرکزی گفته بنیان این بازار بر اساس عرضه و تقاضا تعیین شده و الگوریتم کشف قیمت آن مشخص و با استاندارد بین‌المللی است و از طریق فرآیند مچینگ کشف قیمت را انجام می‌دهد. بنابراین هر روز، بر اساس میانگین موزون قیمت معاملات، قیمت نهایی و پایانی کشف می‌شود که مبنای معاملات روز بعد خواهد بود.
به گزارش تسنیم، محمد آرام، معاون ارزی بانک مرکزی قبلا درباره وضعیت قیمت‌گذاری در معاملات بازار تجاری گفته بود: قیمت در سامانه ارز تجاری می‌تواند در دامنه ۳ درصد حرکت رو به بالا یا رو به پایین داشته باشد و محدودیتی برای آن وجود ندارد؛ این یک استاندارد معاملاتی است که در معاملات بین‌المللی وجود دارد. وی افزود: هدف سیاستگذار این است که دامنه نوسان گسترده و حد نوسان در یک دایره منطقی نگه داشته شود؛ چراکه در این غیر صورت بازار دچار بی‌ثباتی خواهد شد. وقتی بازار متعادل خواهد بود که حد نوسان آن منطقی باشد؛ یعنی نوسانات روزانه وجود داشته باشد که در همه بازارها می‌تواند اتفاق بیفتد.
source