آرمان امروز_گروه اقتصادی: ناترازی انرژی یکی از چالش‌های عمده‌ای است که ایران با آن روبروست. این پدیده به عدم توازن بین تولید و مصرف انرژی اشاره دارد و می‌تواند پیامدهای جدی برای اقتصاد و جامعه داشته باشد. ایراد‌های ساختاری در صنعت انرژی و به‌ویژه دخالت گسترده دولت‌ها در این صنعت سبب شده است که هم‌اکنون هم برق خانگی قطع شود، هم مازوت سوزانده شود و هم به دلیل هوای آلوده و کمبود انرژی مدارس و ادارات و حتی بخش‌هایی از خط تولید کارخانه‌ها تعطیل شود. آن‌هم در‌حالی‌که ایران بر‌اساس برنامه‌های توسعه‌ای بنا بود هاب انرژی منطقه شود.
علل ناترازی انرژی در ایران
یکی از اصلی‌ترین علل ناترازی انرژی در ایران، وابستگی به منابع فسیلی است. ایران به عنوان یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نفت و گاز در جهان، بخش عمده‌ای از انرژی خود را از این منابع تأمین می‌کند. این وابستگی باعث می‌شود که هرگونه نوسان در تولید یا قیمت این منابع، تأثیرات جدی بر روی تأمین انرژی کشور داشته باشد. به علاوه، این وابستگی به منابع فسیلی موجب کاهش تنوع منابع انرژی و افزایش آسیب‌پذیری سیستم انرژی می‌شود.
مدیریت ناکارآمد مصرف انرژی نیز یکی دیگر از عوامل مؤثر در ناترازی انرژی است. در بخش‌های مختلف اقتصادی و اجتماعی، مصرف انرژی به صورت غیر بهینه و بدون توجه به تکنولوژی‌های روز انجام می‌شود. به عنوان مثال، در بخش صنعت و کشاورزی، استفاده از تجهیزات و ماشین‌آلات قدیمی و ناکارآمد، باعث افزایش مصرف انرژی می‌شود. همچنین، در بخش خانگی، استفاده از وسایل برقی ناکارآمد و عدم رعایت الگوی مصرف مناسب، به افزایش تقاضای انرژی منجر شده است. زیرساخت‌های ناکافی نیز از دیگر علل ناترازی انرژی در ایران به شمار می‌رود. شبکه‌های انتقال و توزیع انرژی به دلیل فرسودگی و عدم سرمایه‌گذاری کافی، قادر به تأمین نیازهای روزافزون مصرف انرژی نیستند. این موضوع به ویژه در فصل‌های گرم و سرد سال، که مصرف انرژی به اوج خود می‌رسد، بیشتر نمایان می‌شود. به همین دلیل، فرسودگی زیرساخت‌ها و عدم توسعه مناسب آن‌ها، به ناترازی انرژی دامن می‌زند.
کمبود سرمایه، چالش صنعت انرژی
حسین عبده‌تبریزی، اقتصاددان، در همایش ملی با عنوان «تأسیسات، گلوگاه ناترازی انرژی» که روز دوشنبه در محل سالن همایش‌های بین‌المللی صداوسیما برگزار شد، به صورت برخط به بررسی موضوع ناترازی انرژی در ایران پرداخت و راهکارهای خود را ارائه داد. او وابستگی شدید به بوروکراسی در نظام تصمیم‌گیری و بی‌توجهی به سرمایه‌گذاری بر روی نفت به‌عنوان اصلی‌ترین دارایی و پتانسیل در کشور را از اصلی‌ترین عوامل رسیدن به نقطه بحران فعلی در ناترازی انرژی دانست. او در ابتدای صحبت‌های خود به ناترازی انرژی در ایران و تکرار آن در محافل ملی اشاره کرد و گفت: اگرچه به موضوع ناترازی انرژی در ایران بار‌ها پرداخته شده و تقریبا بر همگان روشن است که به دلایلی مانند وابستگی شدید به منابع فسیلی، کمبود سرمایه‌گذاری و نظام غلط تصمیم‌گیری، مصرف بی‌رویه ناشی از سیاست‌های یارانه‌ای، تلفات شبکه توزیع و کمبود زیرساخت مناسب، بحران ناترازی تولید و مصرف را شاهد هستیم. عبده‌تبریزی یکی از مهم‌ترین عوامل ناترازی انرژی در ایران را کمبود سرمایه‌گذاری از دهه‌های گذشته دانست و گفت: کشور ما با داشتن منابع نفت و گاز، می‌توانست نفتی را که با قیمت ۱۳ دلار تولید می‌شده، در شرایطی کاملا عادی، با قیمت ۸۰ دلار به فروش برساند. اینکه چرا با فروش نفت با قیمت مناسب روی توسعه زیرساخت‌های انرژی سرمایه‌گذاری نکردیم و چه کسب‌وکاری بهتر از این بوده است، سؤالی است که پاسخش نامعلوم است.
این اقتصاددان عامل دوم بعد از نبود سرمایه‌گذاری درست در اقتصاد نفتی ایران را معطوف به قیمت‌گذاری و اقتصاد برق دانست و ادامه داد: در کشور ما برق، ارزان ارائه شد و در نتیجه آن، مصرف بی‌رویه شد و به این مصرف بی‌حساب عادت کردیم. ما هرگز به این سؤال پاسخ ندادیم که هزینه‌های ساخت نیروگاه جدید در کشور یا حتی بازسازی نیروگاه قدیمی را از کجا باید تأمین کنیم! عبده‌تبریزی با بیان اینکه امروزه اگر نیروگاهی در کشور نیاز به اورهال (تعمیرات اساسی) داشته باشد، تقریبا تعطیل می‌شود، چراکه با قیمت‌های جاری نمی‌تواند میلیون‌ها دلار هزینه کند و این بار سنگینی به دوش اقتصاد انرژی ایران انداخته است، ادامه داد: ما درواقع اقتصاد بازار و رابطه عرضه و تقاضا را نادیده گرفتیم و این به نظر من بی‌احترامی به قیمت بازار و اصرار بر قیمت‌گذاری نادرست است.
راهکارهای حل ناترازی انرژی
برای کاهش ناترازی انرژی در ایران، تنوع بخشی به منابع انرژی یکی از راهکارهای اصلی به شمار می‌رود. سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر مانند انرژی خورشیدی، بادی و بیوگاز می‌تواند به کاهش وابستگی به منابع فسیلی کمک کند. ایران با داشتن پتانسیل بالای انرژی خورشیدی و بادی، می‌تواند با توسعه این منابع، به تأمین نیازهای انرژی خود به صورت پایدار بپردازد. به عنوان مثال، استفاده از پنل‌های خورشیدی در مناطق جنوبی کشور می‌تواند به تأمین برق مورد نیاز کمک کند.
بهینه‌سازی مصرف انرژی در بخش‌های مختلف، از جمله صنعت، کشاورزی و خانگی، نیز می‌تواند تأثیر بسزایی در کاهش ناترازی انرژی داشته باشد. استفاده از تکنولوژی‌های نوین و کارآمد، مانند سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی بهینه، لامپ‌های LED و وسایل برقی کم مصرف، می‌تواند به کاهش مصرف انرژی کمک کند. همچنین، آموزش و فرهنگ‌سازی در زمینه مصرف بهینه انرژی در جامعه، می‌تواند به تغییر رفتار مصرف‌کنندگان منجر شود. به عنوان مثال، برگزاری دوره‌های آموزشی و کارگاه‌های آموزشی در مدارس و دانشگاه‌ها می‌تواند به افزایش آگاهی عمومی درباره اهمیت مصرف بهینه انرژی کمک کند. بهبود زیرساخت‌های انرژی نیز از دیگر راهکارهای مؤثر در حل ناترازی انرژی است. سرمایه‌گذاری در بهبود و نوسازی زیرساخت‌های انرژی، از جمله شبکه‌های انتقال و توزیع، می‌تواند به افزایش کارایی سیستم انرژی کشور کمک کند. این موضوع شامل توسعه شبکه‌های هوشمند، افزایش ظرفیت تولید و بهبود مدیریت بار است. همچنین، ایجاد مراکز ذخیره‌سازی انرژی می‌تواند به مدیریت بهتر نوسانات تولید و مصرف کمک کند. به عنوان مثال، استفاده از فناوری‌های ذخیره‌سازی انرژی مانند باتری‌های بزرگ مقیاس می‌تواند به تأمین انرژی در زمان‌های اوج مصرف کمک کند. در نهایت، تدوین و اجرای سیاست‌های جامع در زمینه انرژی، شامل برنامه‌ریزی برای توسعه منابع جدید، مدیریت بهینه مصرف و حمایت از تحقیق و توسعه در حوزه انرژی‌های نو، می‌تواند به حل ناترازی انرژی کمک کند. همچنین، همکاری با کشورهای دیگر و استفاده از تجربیات موفق در زمینه مدیریت انرژی می‌تواند به بهبود وضعیت انرژی در ایران منجر شود. به عنوان مثال، همکاری با کشورهای پیشرفته در زمینه فناوری‌های نوین انرژی می‌تواند به انتقال دانش و تکنولوژی به ایران کمک کند. در نتیجه، ناترازی انرژی در ایران یک چالش پیچیده و چندبعدی است که نیازمند توجه و اقدام فوری است. با شناسایی علل این مشکل و اجرای راهکارهای مناسب، می‌توان به بهبود وضعیت انرژی در کشور و کاهش ناترازی آن کمک کرد. تنوع بخشی به منابع انرژی، بهینه‌سازی مصرف، بهبود زیرساخت‌ها و سیاست‌گذاری جامع از جمله اقداماتی هستند که می‌توانند به تحقق این هدف کمک کنند. با توجه به اهمیت انرژی در توسعه پایدار و رفاه اجتماعی، توجه به این مسائل ضروری است.
source