چالش نزول اعتماد اجتماعی در جامعه

«آرمان امروز» از رواج یک پدیده گزارش می‌دهد؛

آرمان امروز- مهدی سوادکوهی: اعتماد عبارت از تمایل به خطرپذیری در بطن اجتماع بر اساس حس اعتماد به دیگران است. به این شکل که دیگران بر اساس انتظار ما پاسخ داده و به روش‌های حمایتی دو جانبه عمل می‌کنند یا حداقل اینکه قصد آزاردهی ندارند. در تعاریفی که از سرمایه اجتماعی مطرح شده است، اعتماد اجتماعی به عنوان یکی از مهمترین مولفه‌هایی است که به عنوان عنصر تشکیل دهنده سرمایه اجتماعی در جامعه در نظر گرفته شده است. به عبارت دیگر اعتماد اجتماعی هم به عنوان یک جزو ذهنی، هم به عنوان علت و هم به عنوان پیامد و معلول سرمایه اجتماعی است. اعتماد اجتماعی از شرایط و الزامات عمده و کلیدی برای موجودیت هر جامعه محسوب می‌شود و برای حل مسائل اجتماعی ضروری است.  به عبارت دیگر اعتماد اجتماعی باعث پیدایش آرامش و امنیت روانی می‌شود و برای حرکت موفقیت آمیز اقتصاد و افزایش توسعه سیاسی و اجتماعی ضرورت دارد. اعتماد اجتماعی به میزان قابل توجهی اختلال در روابط اجتماعی را کاهش می‌دهد و از این طریق ارتباط موثری در روابط بین مردم، حکومت، نهادها و گروه‌های واسطه بین مردم و حکومت دارد که ماحصل آن شکل‌گیری شبکه اعتماد و شعاع اعتماد است. شبکه اعتماد عبارت از گروهی است که بر اساس اعتماد متقابل به یکدیگر از اطلاعات، هنجارها و ارزش‌های یکسان در تعاملات برخوردارند و نقش قابل توجهی در تسهیل فرایندها و کاهش هزینه‌های تعاملات دارند. شبکه اعتماد می‌تواند بین افراد یک گروه یا بین گروه‌ها و سازمان‌های مختلف بوجود آید. به نظر فوکویاما، جامعه شناس آمریکایی قبل از ورود به سیستم تجاری یا اجتماعی باید اطلاعات کافی درباره شبکه‌های اعتماد موجود در آن سیستم و ویژگی‌های آن بدست آورد؛ زیرا اعتماد را پایه هر گونه مبادلات اقتصادی و اجتماعی می‌داند، کارشناسان براین باورند «میزان احساس اعتماد اجتماعی در کشور ما پایین است که این موضوع بستر خشونت را در جامعه فراهم می‌کند، زیرا هر کس سعی دارد حق خود را بگیرد و به سازمان‌های مرتبط اتکا ندارد.»
ترویج بی‌اعتمادی در جوامع پیشرفته
یک جامعه شناس تعقیب افراد را ناشی از بی اعتمادی موجود در دنیای امروز می‌داند و به خبرنگار «آرمان امروز» می‌گوید: ‌دنیای پیشرفته امروز دنیای تنهایی و  بی کسی است. به بیان دیگر بی‌اعتمادی یکی از ویژگی‌های جامعه سرمایه‌داری است. امان ا… قرایی مقدم می‌افزاید: در جامعه امروز افراد نسبت به یکدیگر در سمت‌های مختلف بی‌اعتماد هستند. در اصل تنها دلیل بروز این شک و تردید در زندگی‌ها و تعاملات اجتماعی  به دلیل کمرنگی معنویات در جامعه است. به قول پترین سورکین، جامعه شناس هنر امروزه ذهنیت افراد تغییر کرده است. وقتی در جامعه مادیات حاکم شود، طبیعتا افراد نسبت به یکدیگر شک می‌کنند. این مقوله ویژگی جامعه امروز است، چون ارزش‌ها در جامعه کمرنگ شده است. به گفته او وقتی در جامعه باورهای اعتقادی و اعتماد به یکدیگر کم رنگ شود، دیگر افراد نسبت به یکدیگر بی‌اعتماد می‌شوند. به گفته او امروز در اخبار  و نقل قول‌ها افراد مسائل جدید را مطرح می‌کنند و همین مسائل می‌تواند زمینه بروز بی‌اعتمادی در جامعه باشد. این استاد دانشگاه می‌افزاید: بروز مسائل و مشکلات جدید نشان می‌دهد که نباید در جامعه به هیچ فرد اعتماد کرد و  افراد خود را در معرض خطر می‌بینند. به بیان دیگر این مقوله منجر به بروز و تشدید بی‌اعتمادی در جامعه می‌شود. قرایی مقدم می‌افزاید: با بررسی وضعیت طلاق در جامعه و تصمیمانت افراد در ازدواج می‌توان زمینه بروز بی اعتمادی را طبیعی دانست. برای مثال ازدواجی که از روی برآورده کردن توقعات، انتظارات و … باشد، نارضایتی‌های متعدد را به دنبال دارد.
تعقیب شوم همسر
چندی قبل در بین صفحات اینستاگرام صفحه‌ای با این عنوان که «آیا به همسر خود شک دارید؟ آیا نسبت به نامزدتان بی‌اعتماد هستید؟ تعقیب او را به ما بسپارید تا از فعالیت شریک زندگی‌تان مطلع شوید، به نمایش در آمد.» در آن صفحه عکس‌هایی از پسران جوان سوار بر موتورسیکلت به نمایش گذاشته شده بود. بر اساس قرار داد هزینه فعالیت آنها  به شکل ساعتی مشخص شده بود. جالب است بدانید که در بین دنبال کنندگان افراد مختلف پست گذاشته و به این شکل از مسئولان راه اندازی آن تشکر کرده بودند. برای مثال برخی از زنان به این شکل به اصطلاح دست مردانشان را رو کرده بودند. قرائی مقدم در بیان جامعه شناسی این موضوع می گوید: به قول مرتون، جامعه شناس وقتی افراد هدف داشته باشند، اما وسیله رسیدن به آن را نداشته باشند، وارد آسیب می‌شوند. به گفته او وقتی در بین خانواده‌ها و دوستان افراد توانایی پاسخ‌دهی به نیازهای یکدیگر را نداشته باشند، دیگر آسیب‌ها بروز می‌کند. با بررسی دلایل طلاق در جامعه می‌توان به نارضایتی‌های متعدد در زندگی‌های زناشویی پی برد. این استاد دانشگاه می‌افزاید: در اصل جو اجتماعی در دنیای پیشرفته بر پایه بی‌اعتمادی است. قرایی مقدم می‌گوید: در اغلب موارد زن و شوهر از نارضایتی همسر خود در زندگی مشترک مطلع هستند و همین مساله باعث استخدام جاسوس می‌شود. این در حالی است که این اقدام بنیان خانواده را سست کرده و نهادهای نظارتی باید با این افراد برخورد کنند. امروز این افراد با عناوین کارآگاه و جاسوس، تعقیب کننده و … وارد جامعه شده اند. برای مثال مرد یا زنی که توانایی پاسخگویی به نیاز همسرش ندارد، طبیعتا از خیانت همسرش بیم دارد و مبادرت به استخدام جاسوس می‌کند.  این استاد دانشگاه تاکید می‌کند: این اقدام میزان بی‌اعتمادی را در جامعه افزایش می‌دهد. قرایی مقدم می‌افزاید: وقتی سرمایه معنوی در جامعه کاهش یابد دیگر مسائل و نارضایتی‌ها بروز می‌کند. به گفته او بی‌اعتمادی ویژه یک گروه در جامعه نیست، بلکه امروزه همگان در جامعه به بی اعتماد دچار شده‌اند. این نارسایی در شهرهای بزرگ شدت می‌یابد.