این باغ زیبا در گذشته، سه عمارت باشکوه با چندین حوض در یک فضای وسیع داشت که اکنون بخش کوچکی از آن باقی مانده است، با معماری قاجاری برای شاه آماده شد. نام عمارت‌ها نگارستان، قلمدان و دلگشا بود.
به گزارش همشهری آنلاین؛ «نصرالله حدادی»، تهران‌پژوه، درباره اتفاقات این باغ چنین می‌گوید: «در این باغ، عمارت نگارستان اصلی‌ترین و مهم‌ترین عمارت باغ بود که از آن به‌عنوان دیوان‌خانه نیز استفاده می‌شد. یک تالار معروف وجود داشت به نام «تالار سلام» که برای ادای احترام مهمانان به شاه ساخته شده بود. هر کسی قرار بود به دیدار شاه برود در این تالار منتظر می‌ماند و بعد از اجازه شاه، به حضور پذیرفته می‌شد. بعدها نام عمارت نگارستان به باغ‌موزه تغییر یافت و این امر به دلیل وجود مجموعه نقاشی‌های بسیار فاخر استادان نقاشی مثل استاد میرزاجانی و میرزا بابا نقاش‌باشی و دیگران است.»
حدادی در ادامه می‌گوید: «عمارت دیگر که دلگشا بود در وسط باغ و به شکل هشت ضلعی ساخته شده بود که به آن حوض‌خانه می‌گفتند. اینجا در سال ۱۳۰۹ به موزه هنرهای ملی ایران تبدیل شد و در حال حاضر به ساختمان وزارت ارشاد ملحق شده است. اما عمارت قلمدان به‌طور کل نابود شده و چیزی از آن باقی نمانده است، ولی آن‌طور که گفته می‌شود در قسمت شمالی باغ و پر از نقاشی‌های حیرت‌انگیز و زیبا بوده است.»
از اتفاقات مهم این باغ زیبا یکی بر تخت نشستن محمدشاه قاجار و تاج‌گذاری او بود که برای نخستین بار بر تخت طاووس نشست. بعد از آن ماجرای تلخ قتل میرزا ابوالقاسم قائم‌مقام فراهانی صدر اعظم بود که به دلیل مخالفت با سیاست‌های شاه در برابر انگلیس، محبوبیت خود را نزد شاه از دست داد و شاه دستور داد او را در یکی از همین حوض‌خانه‌ها به قتل برسانند. اما ناصرالدین شاه کلا به این باغ بی‌توجه بود و با تغییر حصار صفوی به حصار ناصری، این باغ در محدوده شهری قرار گرفت. در دوره مظفرالدین شاه نخستین مدرسه کشاورزی و صنایع هنرهای زیبا با سرپرستی کمال‌الملک در باغ نگارستان افتتاح شد.
این تهران‌پژوه با بیان اینکه یک ساختمان دیگر در این دوره به باغ نگارستان اضافه شد که توسط یک معمار روسی، اما مطابق با معماری ایرانی ساخته شد می‌گوید: «در دوره پهلوی اول، توسط میرزا یحیی قراگوزلو به تحصیل علوم اختصاص و به دارالعلمین شهرت یافت. در دهه ۲۰ شمسی قسمت شمال‌شرقی باغ یک عمارت دیگر اضافه شد به‌عنوان کتابخانه و با نام دانشسرای عالی از آن استفاده شد. جالب است بدانید پروین اعتصامی شاعره معروف ایرانی مدتی در این کتابخانه به‌عنوان معاون مشغول به کار بود. در دوران محمدرضا شاه این مجموعه باغ به دانشگاه تهران واگذار شد و در دهه ۳۰ و ۴۰ مؤسسه‌های فرهنگی مختلفی مانند دهخدا و زبان‌های خارجی، جغرافیا و کلاس‌های دانشکده ادبیات و غیره در باغ نگارستان فعالیت می‌کردند که تا وقوع انقلاب اسلامی ادامه داشت.»
باغ نگارستان بعد از انقلاب اسلامی مدت طولانی بدون کاربری و در معرض تخریب قرارگرفت، اما با اعتراض استادان و دانشجویانی که در این محل تحصیل و تدریس کرده بودند این مجموعه بازسازی و در نهایت در سال ۱۳۹۲ به‌عنوان مجموعه باغ‌موزه نگارستان با نظارت معاونت فرهنگی و اجتماعی دانشگاه تهران افتتاح شد.
source