آرمان امروز-گروه اقتصادی: در هفته گذشته که اخبار رسمی درباره مذاکرات ایران و آمریکا اعلام شد، دلار چند هزار تومان افت داشت و به زیر ۱۰۰ هزار تومان رسید. دیروز مذاکرات دو کشور به صورت غیرمستقیم برگزار شد و انتشار اخباری مبنی بر مثبت بودن گفت‌وگوها، در همان روز قیمت را تا حدود ۹۶ هزار تومان کاهش داد.
در پی آغاز مذاکرات میان ایران و آمریکا درباره برنامه هسته‌ای طی ۱۵ روز گذشته و برگزاری نخستین دور گفت‌وگوها در عمان در دو روز اخیر، بازارهای مالی ایران واکنش‌های متفاوتی نشان داده‌اند. این گزارش به بررسی تأثیر این مذاکرات بر نوسانات بازارهای مالی ایران، رفتار مردم و نظرات کارشناسان می‌پردازد.
نوسانات بازار ارز
در هفته‌های اخیر، بازار ارز ایران شاهد نوسانات قابل توجهی بوده است. با انتشار خبر آغاز مذاکرات هسته‌ای، نرخ دلار در بازار آزاد کاهش یافت و به حدود ۸۰ هزار تومان رسید. اما با انتشار اخبار منفی یا عدم پیشرفت در مذاکرات، نرخ دلار مجدداً افزایش یافت و به محدوده ۸۴ هزار تومان بازگشت. برخی گزارش‌ها حتی از تلاش برای تثبیت نرخ دلار در کانال ۷۰ هزار تومان در صورت دستیابی به توافق سخن می‌گویند. هاتف شاملو، کارشناس اقتصادی، معتقد است در صورت شکست مذاکرات، نرخ دلار ممکن است به ۱۳۰ هزار تومان برسد. او همچنین اشاره کرده است که در صورت توافق و رفع تحریم‌ها، نرخ دلار می‌تواند به زیر ۸۰ هزار تومان کاهش یابد. شاملو تأکید می‌کند که انتظارات مردم و بازیگران اقتصادی از آینده مذاکرات، نقش مهمی در تعیین روند قیمت ارز ایفا می‌کند. در کنار این تحلیل‌ها، برخی کارشناسان نیز به نقش بازار متشکل ارزی و مداخلات بانک مرکزی در کنترل بازار ارز اشاره دارند. آن‌ها معتقدند بدون اصلاح ساختاری و سیاست‌های پایدار، اثر مذاکرات کوتاه‌مدت خواهد بود.
واکنش بازار طلا و بورس
بازار طلا نیز به شدت از تحولات مذاکرات هسته‌ای تأثیر می‌پذیرد. با انتشار اخبار مثبت، قیمت طلا کاهش یافته و با اخبار منفی، افزایش می‌یابد. به عنوان مثال، پس از انتشار خبر کشته شدن یکی از رهبران حزب‌الله، قیمت دلار از مرز ۱۰۰ هزار تومان عبور کرد و بازار طلا نیز دستخوش آشفتگی شد. در مقابل، با انتشار خبر آغاز گفت‌وگوهای هسته‌ای در عمان، قیمت طلا روند نزولی به خود گرفت.
بازار بورس نیز نسبت به روند مذاکرات حساسیت بالایی دارد. با انتشار اخبار منفی، شاخص کل بورس با ریزش مواجه شده و ارزش خود را از دست می‌دهد. به عنوان نمونه، در پی تنش‌های اخیر، شاخص کل بورس بیش از ۲.۵ درصد کاهش یافت. این در حالی است که اخبار مثبت مذاکرات، از جمله احتمال آزادسازی دارایی‌های بلوکه‌شده، موجب رشد نسبی شاخص‌های بازار سهام شده است.
کارشناسان معتقدند که اگر مذاکرات به نتیجه برسد، صنایع بزرگ صادرات‌محور و شرکت‌های وابسته به بازار جهانی، از جمله پتروشیمی و فلزات اساسی، از این توافق منتفع خواهند شد. با این حال، نبود چشم‌انداز روشن و رفتار هیجانی سهامداران می‌تواند موجب ناپایداری روند صعودی شود.
رفتار مردم و انتظارات تورمی
در گذشته، مردم ایران در واکنش به اخبار سیاسی و اقتصادی، به خرید ارز و طلا روی می‌آوردند. اما در یک سال اخیر، با وجود تنش‌های سیاسی بی‌سابقه، بازار ارز نوسانات حداقلی داشته است. عباس دادجوی توکلی، اقتصاددان، معتقد است که عملکرد بانک مرکزی در مدیریت و حفظ ثبات بازار ارز قابل قبول بوده و انتظارات مردم کنترل شده است. با این حال، جامعه همچنان تحت تأثیر روانی اخبار مذاکرات قرار دارد. برخی شهروندان در مواجهه با اخبار منفی، به سرعت دارایی‌های خود را به ارز یا طلا تبدیل می‌کنند. در مقابل، اخبار مثبت منجر به کاهش هیجانات و انتظار برای ثبات قیمتی می‌شود. فروشندگان طلا نیز می‌گویند حجم معاملات در زمان انتشار اخبار سیاسی افزایش چشم‌گیری می‌یابد. یکی دیگر از عوامل مؤثر، نقش فضای مجازی در انتشار سریع اخبار و گمانه‌زنی‌هاست. بسیاری از مردم تصمیمات مالی خود را بر اساس اطلاعاتی که از شبکه‌های اجتماعی دریافت می‌کنند، می‌گیرند که این امر بر شدت نوسانات می‌افزاید. اطلاعات نادرست یا تحلیل‌های غیرکارشناسی می‌تواند موجی از رفتارهای هیجانی را در بازار ایجاد کند که در نهایت به ناپایداری اقتصادی منجر می‌شود.
تأثیر مذاکرات بر سرمایه‌گذاری خارجی
یکی از مهمترین اثرات بالقوه مذاکرات موفق هسته‌ای، بهبود شرایط برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی است. بسیاری از شرکت‌های خارجی برای ورود به بازار ایران در انتظار رفع تحریم‌ها هستند. در صورت توافق و بازگشت ایران به سیستم مالی بین‌المللی، می‌توان انتظار داشت که سرمایه‌گذاران خارجی به‌ویژه در حوزه‌های انرژی، صنعت و فناوری وارد کشور شوند. این امر می‌تواند منجر به افزایش تولید، اشتغال‌زایی و رشد اقتصادی شود.
با این حال، کارشناسان هشدار می‌دهند که صرفاً دستیابی به توافق کافی نیست. ایجاد فضای شفاف حقوقی، مقابله با فساد، ثبات سیاسی و اقتصادی، و ارتقای زیرساخت‌ها از جمله پیش‌نیازهای اصلی برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی پایدار محسوب می‌شود. تجربه گذشته در دوران پسابرجام نیز نشان داد که اگرچه فرصت‌هایی برای جذب سرمایه ایجاد شد، اما نبود ضمانت اجرایی در توافقات و تحریم‌های ثانویه آمریکا مانع بهره‌برداری کامل از این فرصت‌ها شد.
نظرات کارشناسان و تجربه‌های گذشته
کارشناسان اقتصادی بر این باورند که بازار ارز ایران به درجه‌ای از ثبات و تاب‌آوری رسیده است که می‌تواند در برابر مسائل سیاسی و امنیتی منطقه مقاومت کند. بهروز محبی نجم‌آبادی، عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس، اظهار داشته است که بازار ارز ایران در برابر اتفاقات عجیب و متعدد سیاسی و امنیتی منطقه مقاومت خوبی داشته است. با این حال، تجربه دوره‌های گذشته مذاکرات، از جمله توافق برجام در سال ۲۰۱۵، نشان می‌دهد که روند بازارها می‌تواند پس از توافق نیز نوسان داشته باشد. پس از برجام، نرخ ارز ابتدا کاهش یافت اما در ادامه با چالش‌هایی همچون بدقولی طرف مقابل و ضعف در جذب سرمایه‌گذاری خارجی، بازارها مجدداً دچار بی‌ثباتی شدند. این تجربه به وضوح نشان داد که اتکا صرف به توافقات سیاسی بدون پشتیبانی برنامه‌ریزی اقتصادی، نتایج پایداری به همراه نخواهد داشت.
نتیجه‌گیری
مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا تأثیر مستقیمی بر نوسانات بازارهای مالی ایران دارند. اخبار مثبت می‌تواند منجر به کاهش نرخ ارز و افزایش ثبات در بازارهای مالی شود، در حالی که اخبار منفی می‌تواند نوسانات و بی‌ثباتی را افزایش دهد. با این حال، بازار ارز ایران در سال‌های اخیر به درجه‌ای از تاب‌آوری رسیده است که می‌تواند در برابر تنش‌های سیاسی مقاومت کند. در این شرایط، رفتار مردم نیز تغییر کرده و به جای واکنش‌های هیجانی، با احتیاط بیشتری به اخبار سیاسی و اقتصادی واکنش نشان می‌دهند. این تغییر رفتار می‌تواند به ثبات بیشتر در بازارهای مالی ایران کمک کند. در نهایت، آینده بازارهای مالی ایران به نتایج مذاکرات هسته‌ای بستگی دارد. در صورت دستیابی به توافق و رفع تحریم‌ها، می‌توان انتظار داشت که بازارهای مالی ایران به ثبات بیشتری دست یابند. اما پایداری این ثبات نیازمند اصلاحات عمیق ساختاری در سیاست‌های اقتصادی، افزایش شفافیت و تقویت زیرساخت‌های جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی است.
source