دستور دولت برای واریز افزایش یارانه نقدی جدید از خرداد ماه | مبلغ حذف یارانه براساس مجموع درآمد اعضای خانوار | مبلغ درآمد یک خانواده ۴ نفره در سال ۱۴۰۴ برای امرار معاش

اجرای مرحله سوم از کالابرگ الکترونیکی که مدتی به دلیل عدم تأمین اعتبار متوقف شده بود، بار دیگر در کانون توجه دولت قرار گرفته است.

در شرایطی که گرانی‌های بی‌وقفه و کاهش قدرت خرید، سفره بسیاری از خانوارهای ایرانی را کوچک‌تر کرده، چشم امید بسیاری از مردم به اجرای مرحله سوم کالابرگ دوخته شده است.

اقتصادآنلاین نوشت: طرحی که گرچه با اهدافی چون عدالت یارانه‌ای و تأمین نیازهای معیشتی پایه‌ریزی شده، اما با چالش‌هایی نظیر کمبود بودجه و ابهام در تخصیص منابع روبه‌روست. این گزارش، به بررسی آخرین وضعیت کالابرگ الکترونیکی مرحله سوم، گروه‌های مشمول، چالش‌ها و پیامدهای احتمالی می‌پردازد.

جزئیات جدید از مرحله سوم کالابرگ الکترونیکی

به گزارش منابع رسمی، اجرای مرحله سوم از کالابرگ الکترونیکی که مدتی به دلیل عدم تأمین اعتبار متوقف شده بود، بار دیگر در کانون توجه دولت قرار گرفته است. سخنان اخیر وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی حاکی از آن است که با دستور مستقیم رئیس‌جمهور، تأمین منابع لازم در دستور کار سازمان برنامه و بودجه قرار گرفته است. با این حال، هنوز زمان دقیق واریز مبالغ مشخص نشده و بلاتکلیفی همچنان ادامه دارد.

دهک‌های واریز یارانه نقدی مشمول؛ عدالت یا تبعیض؟

بر اساس آخرین اعلام وزارت کار، در سومین مرحله کالابرگ فقط دهک‌های ۱ تا ۳ مشمول دریافت یارانه غیرنقدی خواهند بود. این تصمیم با هدف تمرکز منابع محدود بر اقشار بسیار کم‌برخوردار اتخاذ شده است، اما کارشناسان اجتماعی و اقتصادی نسبت به پیامدهای حذف دهک‌های ۴ تا ۷ هشدار داده‌اند چراکه بسیاری از این خانوارها، کارگران، معلمان، بازنشستگان و حقوق‌بگیران قراردادی هستند که همچنان در زیر خط فقر معیشتی قرار دارند.

منابع تأمین اعتبار؛ ابهام همچنان باقی است

هرچند طبق گفته وزیر کار، حدود ۱۰ تا ۱۲ هزار میلیارد تومان بودجه از مراحل قبلی باقی مانده، اما تخصیص این مبلغ تنها برای دهک‌های پایین کافی است. دولت وعده داده است که با حذف یارانه پردرآمدها، منابع بیشتری آزاد شود. با این حال، اجرای موثر این بخش از قانون هنوز با اما و اگر همراه است.

مرحله سوم کالابرگ در حالی در آستانه اجراست که بسیاری از خانوارها در تنگنای معیشتی چشم به این حمایت بسته‌اند. اگرچه تخصیص منابع محدود به دهک‌های اول قابل درک است، اما حذف دهک‌های آسیب‌پذیرِ مرزی می‌تواند ثبات اجتماعی را تهدید کند. موفقیت این مرحله، نه‌تنها به تأمین بودجه، بلکه به نگاه جامع‌نگر و عادلانه در سیاست‌گذاری اقتصادی بستگی دارد. در نهایت، باید دید که آیا این مرحله آغازی بر بازگشت اعتماد عمومی به سیاست‌های حمایتی دولت خواهد بود یا نقطه‌ای دیگر از تردیدها و انتقادات است.

 ماجرای یارانه ۹۰۰ هزار تومانی چیست؟ / مبلغ یارانه برای دهک‌های مختلف در خرداد ۱۴۰۴

دهک‌های اول تا نهم در ماه خرداد مشمول دریافت یارانه هستند.

به گزارش اقتصادآنلاین، مبلغ یارانه نقدی از اردیبهشت ۱۴۰۱ تاکنون تغییر نکرده است اما در طول ۳ سال اخیر در برخی ماه‌ها یارانه بگیران مبالغ بیشتری به‌عنوان یارانه دریافت کرده‌اند. 

از اسفند ۱۴۰۳ طرح کالابرگ الکترونیکی در کشور اجرا شد که در قالب آن به دهک‌های اول تا سوم مبلغ ۵۰۰ هزار تومان و به دهک‌های چهارم تا هفتم مبلغ ۳۵۰ هزار تومان اعتبار خرید کالا اختصاص داده شد. این طرح در اسفند و فروردین اجرا شد و در حالی که گفته شده بود در ماه‌های پیش رو تداوم پیدا خواهد کرد، اجرای آن در اردیبهشت متوقف شد.

با این حال به تازگی وزیر کار اعلام کرده است: سیاست دولت ادامه طرح کالابرگ الکترونیکی است و مرحله سوم کالابرگ الکترونیکی هم اجرا می‌شود.

بدین ترتیب انتظار می‌رود که طرح کالابرگ در هفته‌های پیش رو ادامه پیدا کند اما اجرای آن در خرداد ۱۴۰۴ هنوز قطعی نیست.

چنانچه طرح کالابرگ در خردادماه اجرا شود، مبلغ یارانه اختصاص داده شده به یارانه بگیران در این ماه افزایش خواهد یافت.

در حال حاضر یارانه بگیران دهک‌های اول تا سوم مبلغ ۴۰۰ هزار تومان و یارانه بگیران دهک‌های چهارم تا نهم مبلغ ۳۰۰ هزار تومان یارانه نقدی (به ازای هر نفر) دریافت می‌کنند که در صورت اجرای طرح کالابرگ در ماه خرداد، یارانه اختصاص داده شده به دهک‌های اول تا سوم مبلغ ۹۰۰ هزار تومان، یارانه اختصاص داده شده به دهک‌های چهارم تا هفتم مبلغ ۶۵۰ هزار تومان و یارانه اختصاص داده شده به دهک‌های هشتم و نهم مبلغ ۳۰۰ هزار تومان خواهد بود.

۵+۱ معیار حذف یارانه نقدی

هیئت وزیران در دولت چهاردهم با توجه به آئین‌نامه اجرایی که به‌استناد جز (۶) بند (الف) تبصره (۸) ماده واحده قانون بودجه سال ۱۴۰۳ به تصویب رسیده است، چندین شاخص را برای دهک‌بندی جدید و همچنین حذف یارانه افراد دهک‌های بالا اعلام کرده است.

مدارک لازم برای جداسازی یارانه

براساس جلسه ۲۱ بهمن هیئت‌وزیران، به پیشنهاد مشترک سازمان برنامه و بودجه کشور و وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و با موافقت مقام‌معظم‌رهبری، معادل ریالی یک میلیارد دلار از منابع صندوق توسعه ملی به منظور حمایت از معیشت خانوار‌ها تخصیص داده می‌شود. طبق این مصوبه، این منابع طی دو مرحله در اختیار وزارت رفاه قرار می‌گیرد و مقرر شده این وزارتخانه در دو مرحله کالابرگ معیشتی برای هفت دهک پایین درآمدی که جمعیتی برابر ۶۰ میلیون نفر را شامل می‌شوند، به آنها تخصیص دهد.

مبلغ تخصیص در دهک‌های اول تا سوم به ازای هر نفر ۵۰۰ هزار تومان و برای خانوار‌های در دهک چهار تا هفتم به ازای هر نفر ۳۵۰ هزار تومان خواهد بود. احمد میدری، وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در این ارتباط گفته است که «زیرساخت فناوری اطلاعات فراهم شده و بخشنامه‌های مربوطه در حال ارسال به استان‌هاست، قبل از ماه مبارک رمضان در ۱۰ اسفند ۱۴۰۳ اولین نوبت کالا برگ الکترونیک را به ۷ دهک درآمدی می‌دهیم.» آنطور که میدری تأکید کرده است: «کالابرگ به ۷۰ درصد جامعه تعلق می‌گیرد و ۱۱ قلم کالای اساسی در قالب کالابرگ در فروشگاه‌ها به مردم ارائه خواهد شد.» اقلام کالابرگ الکترونیک شامل گوشت، مرغ، تخم‌مرغ، برنج، ماکارونی، روغن، شیر، پنیر، ماست، حبوبات، قند و شکر می‌شود.

هیئت وزیران در دولت چهاردهم با توجه به آئین‌نامه اجرایی که به‌استناد جز (۶) بند (الف) تبصره (۸) ماده واحده قانون بودجه سال ۱۴۰۳ به تصویب رسیده است، چندین شاخص را برای دهک‌بندی جدید و همچنین حذف یارانه افراد دهک‌های بالا اعلام کرده است. این شاخص‌ها را به‌طور کلی در ۶ بخش می‌توان دسته‌بندی کرد؛

۱. مجموع درآمد اعضای خانوار

۲. تراکنش‌های خرید ماهانه

۳. دارایی‌های ملکی

۴. خودرو‌های لوکس

۵. سفر‌های خارجی

۶. اقامت در خارج از کشور.

این ۶ شاخص به‌عنوان شاخص‌هایی که بر توانمندی مالی خانوار دلالت دارند، مدنظر قرار گرفته و احتمالاً یارانه نقدی خانوار‌هایی که یکی از این ۶ شاخص را داشته باشند، قطع خواهد شد. البته این فرایند به‌صورت تدریجی انجام می‌شود و احتمالاً افرادی که واجد تعداد بیشتری از این شاخص‌ها هستند، در اولویت خواهند بود. این شاخص‌ها جزئیاتی دارند که در ادامه به آنها پرداخته می‌شود.

– حذف یارانه براساس مجموع درآمد اعضای خانوار

در بخش اول، میزان مجموع درآمد اعضای خانواده مبنای دهک‌بندی و حذف یارانه است. بر این اساس، خانوار یک نفره اگر در سال ۱۴۰۳ سه برابر حداقل حقوق (جمعاً ۳۰ میلیون تومان) درآمد داشته باشد، در ردیف حذف یارانه قرار می‌گیرد. اگر بعد خانوار دونفره باشد، مبنای حذف یارانه درآمدی معادل ۳.۷۵ برابر حداقل حقوق سال تعیین‌شده در بودجه سال ۱۴۰۳ (۳۷ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان) خواهد بود. در خانوار سه‌نفره، مجموع درآمد برای حذف یارانه ۴.۵ برابر حداقل حقوق در بودجه سال جاری که ۴۵ میلیون تومان برآورد شده است. در خانوار چهار نفره، ۵.۲۵ برابر حداقل حقوق در بودجه سال جاری که ۵۲ میلیون و ۲۵۰ هزار تومان برآورد شده است. در خانوار پنج نفره، مبنای حذف یارانه، داشتن درآمدی معادل ۶ برابر حقوق در بودجه سال ۱۴۰۳ که ۶۰ میلیون تومان است.

۲- حذف یارانه براساس تراکنش‌های خرید ماهانه‌

برای خانوار یک‌نفره، اگر میانگین ماهانه خرید مجموع کارت‌های بانکی ۵۰ میلیون تومان باشد، فرد در ردیف حذف یارانه قرار می‌گیرد. در خانوار

دو نفره این مقدار ۶۰ میلیون و ۲۵۰ هزار تومان، در خانوار سه‌نفره ۷۵ میلیون تومان، در خانوار چهارنفره ۸۷ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان و در خانوار پنج‌نفره این میزان ۱۰۰ میلیون تومان است.

یارانه با افزایش قیمت همراه بود؟/ مبالغ یارانه نقدی اردیبهشت ۱۴۰۴

۳- حذف یارانه براساس دارایی‌های ملکی‌

براساس مصوبه هیئت وزیران، خانوار‌هایی که ارزش مجموع املاک و مستغلات آنها (مانند باغ ویلا‌های مجلل) بیش از ۳۵ میلیارد تومان باشد، مشمول قطع یارانه خواهند شد.

۴- حذف یارانه براساس خودرو‌های لوکس‌

خانوار‌هایی که دارای یک یا چند خودروی سواری یا وانت دوکابین با مجموع ارزش ۳ میلیارد تومان باشند، از لیست دریافت یارانه خارج می‌شوند.

۵- حذف یارانه براساس سفر‌های خارجی‌

خانوار‌هایی که بیش از ۵ سفر خارجی در یک سال داشته باشند، دیگر مشمول دریافت یارانه نخواهند بود.

۶- حذف یارانه براساس اقامت در خارج از کشور

ایرانیان مقیم خارج از کشور، بر اساس اعلام وزارت امور خارجه، از لیست یارانه‌بگیران حذف خواهند شد.

نقشه استانی فقر

اینکه کدام استان‌ها به یارانه و کالابرگ دولتی مستحق‌ترند، موضوعی است که باید در برنامه‌های دولت و آزمون وسع دولت به‌طور جدی‌تر مدنظر برنامه‌ریزان و سیاستگذاران قرار گیرد. اکثر کشور‌های جهان، فقر را به عنوان کمبود یا نبود درآمد تعریف می‌کنند. با این حال، افراد فقیر تجربه خود از فقر را بسیار گسترده‌تر می‌دانند. فردی که فقیر است ممکن است به‌طور همزمان از چندین عامل محرومیت رنج ببرد. ازاین‌رو، تمرکز بر یک عامل به تنهایی، مانند درآمد، برای درک ماهیت واقعی فقر کافی نیست. در ایران مطالعه‌های متعددی در اندازه‌گیری فقر چندبعدی انجام شده است ولی بیشتر آنها از داده‌های طرح هزینه و درآمد خانوار که محاسبه نماگر‌های مرتبط با فقر چندبعدی را محدود می‌کند، استفاده کرده‌اند.

حمیدرضا نواب‌پور و پریا ترابی کهلان در مقاله‌ای با عنوان «مطالعه‌ای در فقر چندبعدی و سهم بعد‌ها در استان‌های ایران» می‌نویسند: «افراد فقیر می‌توانند انواع مختلفی از محرومیت را به‌طور همزمان تجربه کنند. به عنوان مثال، افراد ممکن است از وضعیت نامناسب سلامتی یا سوء‌تغذیه عدم دسترسی به آب آشامیدنی سالم یا برق کیفیت پایین شغل یا تحصیلات کم رنج ببرند.

این محرومیت‌های به هم پیوسته، همیشه نتیجه فقر مالی نیست. به‌طور کلی در حالی که بین کسانی که از فقر پولی رنج می‌برند و افرادی که از فقر چندبعدی رنج می‌برند، همپوشانی وجود دارد، اما این دو گروه به‌طور دقیق همسان نیستند. از این رو تمرکز بر یک عامل مانند درآمد به تنهایی برای درک ماهیت واقعی فقر کافی نیست بنابراین شاخص فقر چندبعدی سراسری (G-MPI) برای اولین بار توسط ابتکار توسعه انسانی و فقر آکسفورد (OPHI) با همکاری برنامه توسعه سازمان ملل (UNDP) برای گنجاندن در گزارش توسعه انسانی سازمان ملل در سال ۲۰۱۰ ایجاد شد تا معیار‌های سنتی فقر درآمدی را با در نظر گرفتن محرومیت در سلامت، تحصیلات و استاندارد‌های زندگی که یک فرد به‌طور همزمان با آن مواجه است، تکمیل کند. معیار‌های فقر چندبعدی با نشان دادن طیف وسیعی از محرومیت‌هایی که افراد فقیر تجربه می‌کنند آشکار می‌کنند که چه کسی و چگونه فقیر است. به همین دلیل است که آرمان‌های توسعه پایدار (SDG) با پیام «پایان بخشیدن به تمام گونه‌های فقر در همه‌جا» به صراحت اولین هدف خود را کاهش فقر چندبعدی می‌داند. علاوه بر این معیار‌های فقر چندبعدی را می‌توان تجزیه کرد تا سطح فقر در منطقه‌ها و زیرگروه‌های جمعیتی یک کشور را نشان دهد.

در این خصوص وزارت رفاه در گزارش سال ۱۳۹۹ خود با عنوان «گزارش پایش فقر سال ۱۳۹۹» براساس شاخص‌های ترکیبی، اقدام به رتبه‌بندی محروم‌ترین استان‌های کشور کرد. براساس این رتبه‌بندی، در همان سال ۱۳۹۹ استان سیستان و بلوچستان با ۶۲ درصد محرومیت در رتبه اول قرار داشت. این مقدار ۲ برابر نرخ ۳۱ درصدی افراد زیر خط فقر در کل کشور بوده است. استان خراسان شمالی با ۴۶ درصد دوم و استان هرمزگان با ۴۴ درصد سوم بود. کهگیلویه و بویراحمد با ۴۲ درصد در رتبه چهارم، گلستان با ۴۲ درصد در رتبه پنجم و لرستان با ۴۱ درصد در رتبه ششم قرار داشت. کردستان با ۴۰ درصد، خراسان رضوی با ۳۸ درصد، خراسان جنوبی با ۳۷ درصد، کرمان با ۳۷ درصد و کرمانشاه نیز با ۳۷ درصد در رتبه‌های بعدی قرار داشتند. در این رتبه‌بندی، یزد با ۱۶ درصد، تهران با ۱۷ درصد و سمنان و البرز نیز با ۱۹ درصد در رتبه‌های بعدی با کمترین نرخ فقر بوده‌اند.

یک خانواده ۴ نفره در سال ۱۴۰۴ چگونه امرار معاش می‌کند؟