چرا سویدا به کانون جدید خشونت در سوریه تبدیل شده است؟

فرارو- کریستینا گلدبام خبرنگار برجسته بین‌المللی و رئیس دفتر افغانستان و پاکستان روزنامه نیویورک‌تایمز.

به گزارش فرارو به نقل از روزنامه نیویورک تایمز، ارتش اسرائیل روز چهارشنبه اعلام کرد که ورودی مقر فرماندهی ارتش سوریه در دمشق را هدف قرار داده است و تاکید کرد که به دقت تحرکات نیروهای دولتی در منطقه‌ای از جنوب سوریه که تحت سلطه اقلیت دروزی است و طی روزهای اخیر شاهد درگیری‌های شدید بوده، را رصد می‌کند. در استان سویدا واقع در جنوب سوریه، روز سه‌شنبه آتش‌بس اعلام شد، اما بنا بر اعلام مقامات سوری و نیز دیده‌بان حقوق بشر سوریه مستقر در بریتانیا، روز چهارشنبه دوباره خشونت‌ها از سر گرفته شد. بر اساس گزارش این نهاد ناظر، شمار قربانیان در چهار روز گذشته به بیش از ۲۰۰ نفر رسیده است.

چرا سویدا به کانون جدید بحران در سوریه تبدیل شده است؟

درگیری‌ها از روز یکشنبه میان قبایل مسلح بدوی و نیروهای شبه‌نظامی دروزی که کنترل استان سویدا را در دست دارند، آغاز شد و به یکی از مرگبارترین دوره‌های ناآرامی در سال‌های اخیر در این منطقه تبدیل شده است؛ به‌گونه‌ای که هم نیروهای امنیتی دولت جدید سوریه و هم اسرائیل در این بحران درگیر شده‌اند. ارتش اسرائیل روز چهارشنبه جزئیات بیشتری از حمله خود در نزدیکی مقر فرماندهی ارتش سوریه ارائه نکرد. این موج جدید خشونت‌ها بار دیگر نشان داد که رهبران جدید سوریه پس از سرنگونی بشار اسد همچنان در تثبیت کامل اقتدار خود بر سراسر کشور با چالش جدی روبه‌رو هستند.

بر اساس گزارش دیده‌بان حقوق بشر سوریه مستقر در بریتانیا، درگیری‌ها از روز یکشنبه و پس از آن آغاز شد که اعضای یک قبیله مسلح بدوی به یک مرد دروزی در بزرگراه اصلی سویدا حمله کردند و او را غارت نمودند. این حادثه موجی از حملات تلافی‌جویانه و آدم‌ربایی میان شبه‌نظامیان دروزی که کنترل استان سویدا را در اختیار دارند و گروه‌های مسلح بدوی  که برخی از آن‌ها به‌عنوان نیروهای طرفدار دولت شناخته می‌شوند  به راه انداخت.

با اوج‌گیری نا‌آرامی‌ها، دولت سوریه روز دوشنبه نیروهای نظامی خود را برای مهار بحران به منطقه اعزام کرد. با این حال، بنا بر اظهارات رهبران شبه‌نظامیان دروزی، به دلیل بی‌اعتمادی عمیق به دولت جدید، بسیاری از اعضای این گروه‌ها گمان کردند که نیروهای اعزامی با هدف حمایت از بدوی‌ها و حمله به دروزی‌ها وارد عمل شده‌اند. در واکنش به این موضوع، شبه‌نظامیان دروزی برای مقابله با نیروهای دولتی بسیج شدند و درگیری میان دو طرف شکل گرفت.

روز چهارشنبه نیز، طبق اعلام مقامات سوری و دیده‌بان حقوق بشر سوریه، خشونت‌های جدیدی در شهر سویدا مرکز استان رخ داد. خبرگزاری رسمی سوریه به نقل از وزارت دفاع این کشور اعلام کرد که گروه‌های موسوم به «مجرمان قانون‌گریز» به نیروهای امنیتی در داخل شهر حمله کردند و این نیروها نیز به آتش متقابل دست زدند. در همین حال، خبرگزاری رسمی سوریه از وقوع حملات هوایی اسرائیل نیز خبر داد، اگرچه ارتش اسرائیل هنوز واکنشی رسمی به این گزارش‌ها نشان نداده است. طبق اعلام دیده‌بان حقوق بشر سوریه، از روز یکشنبه تاکنون بیش از ۲۰۰ نفر در جریان این ناآرامی‌ها جان باخته‌اند. این نهاد همچنین اعلام کرد که شبکه اینترنت و برق شهر سویدا نیز قطع شده است.

شبه نظامیان دروزی چه گروه هایی هستند؟

دروزی‌ها که اقلیتی مذهبی در سوریه محسوب می‌شوند، حدود ۳ درصد جمعیت این کشور را تشکیل می‌دهند. طی جنگ داخلی سوریه که نزدیک به ۱۴ سال به طول انجامید، دروزی‌ها برای دفاع از خود در برابر حکومت اسد و همچنین گروه‌های تندروی اسلام‌گرا که آن‌ها را مرتد می‌دانستند، چندین گروه شبه‌نظامی تشکیل دادند. در سال‌های اخیر، این گروه‌های شبه‌نظامی عملاً کنترل استان سویدا، قلب جمعیتی دروزی‌ها و منطقه‌ای استراتژیک در مرز اردن و در نزدیکی اسرائیل را در دست داشته‌اند. پس از آن‌که ائتلاف شورشیان اسلام‌گرای سنی حکومت پنجاه ساله خاندان اسد را سرنگون کرد، رهبران جدید سوریه مذاکراتی را با رهبران دروزی آغاز کردند تا این شبه‌نظامیان را در ارتش ملی دولت جدید ادغام کنند.

مقامات دولت جدید، ادغام نیروهای دروزی در ساختار نظامی را کلیدی برای تثبیت اقتدار خود بر سراسر کشور به ویژه در مناطق جنوبی می‌دانند. با این حال، رهبران شبه‌نظامیان دروزی نسبت به وعده‌های احمد الشرع، رئیس‌جمهور جدید سوریه در خصوص حمایت از حقوق اقلیت‌های مذهبی و قومی کشور همچنان تردید دارند. احمد الشرع و بسیاری از چهره‌های نزدیک به او، پیش‌تر عضو یکی از گروه‌های شورشی اسلام‌گرای سنی بودند؛ گروهی که عمدتاً توسط اعضای اکثریت سنی سوریه هدایت می‌شد و زمانی ارتباط نزدیکی با القاعده داشت.

چرا اسرائیل در سوریه مداخله می کند؟

اسرائیل دو انگیزه اصلی برای مداخله در جنوب سوریه دارد. نخست، رهبران اسرائیل از زمان سقوط نظام اسد در ماه دسامبر، به دنبال آن بوده‌اند که از تثبیت گروه‌های تندرو اسلام‌گرا در مناطق نزدیک به مرز اسرائیل، به‌ویژه در سویدا که تحت کنترل دروزی‌هاست جلوگیری کنند. دومین انگیزه اسرائیل، کاهش نگرانی‌های اقلیت دروزی داخل اسرائیل است؛ جمعیتی که ارتباط نزدیکی با دولت اسرائیل دارد و تل‌آویو در مواردی برای حمایت از دروزی‌های سوریه نیز دست به مداخله نظامی زده است.

اسرائیل در روزهای دوشنبه و سه‌شنبه، موجی از حملات هوایی را علیه نیروهای دولتی سوریه در سویدا انجام داد. طی ماه‌های اخیر نیز، نیروهای اسرائیلی کنترل یک منطقه حائل تحت نظارت سازمان ملل در جنوب سوریه را به دست گرفته و چندین عملیات نفوذی در جنوب دمشق با هدف بازداشت عناصر ضداسرائیلی انجام داده‌اند. علاوه بر این، اسرائیل صدها حمله هوایی علیه اهداف نظامی در سراسر سوریه انجام داده و اعلام کرده است که نمی‌خواهد سلاح‌های به‌جامانده از دوره اسد به دست گروه‌هایی بیفتد که می‌توانند آن را علیه اسرائیل به‌کار بگیرند.

کارشناسان روابط اسرائیل و سوریه معتقدند اسرائیل با این اقدامات در تلاش است از گروه‌های نزدیک به خود حمایت کند و با تقویت جایگاه آن‌ها، یک متحد بالقوه علیه گروه‌های دشمن در نزدیکی مرزهایش به‌ویژه در بخش سوری بلندی‌های جولان ایجاد کند. ایتامار رابینوویچ، تاریخ‌نگار اسرائیلی و از مذاکره‌کنندگان ارشد با سوریه در دهه ۱۹۹۰ می‌گوید: «دولت اسرائیل به شما خواهد گفت: ما نمی‌توانیم ریسک کنیم؛ نمی‌خواهیم نیروهای دشمن در جولان سوریه مستقر شوند و نمی‌خواهیم ایران و حزب‌الله در این منطقه به بازی قدرت بپردازند این منطق ماست.»

این تحولات چه معنایی برای دولت جدید سوریه دارد؟

این دور از درگیری‌ها، که سومین موج بزرگ خشونت علیه اقلیت‌های مذهبی سوریه از زمان سقوط نظام بشار اسد در ماه دسامبر به‌شمار می‌رود، بار دیگر نگرانی‌ها درباره احتمال فروغلتیدن کشور به ورطه یک جنگ فرقه‌ای را زنده کرده است. در اوایل ماه مارس، گروه‌های مسلحی که پیش‌تر در نیروهای امنیتی اسد خدمت می‌کردند، نیروهای دولت جدید را در سواحل سوریه به کمین انداختند و این حادثه منجر به چندین روز خشونت فرقه‌ای شد که طبق گزارش دیده‌بان حقوق بشر سوریه، بیش از ۱۵۰۰ کشته بر جای گذاشت؛ اکثریت قربانیان از اقلیت علوی بودند. در ماه مه نیز موجی از خشونت در نزدیکی دمشق به کشته شدن بیش از ۳۹ نفر انجامید که بیشتر آن‌ها از اقلیت دروزی بودند.

مقامات سوری تأکید کرده‌اند که دور تازه نبردها در سویدا، ضرورت تسلط دولت مرکزی بر این استان را پررنگ‌تر می‌کند. وزارت کشور سوریه نیز این خشونت‌ها را یک «تشدید تنش خطرناک» توصیف کرده و اعلام کرده است: «این تحولات در غیاب نهادهای رسمی مسئول رخ داده و همین امر به تشدید هرج‌ومرج، وخامت اوضاع امنیتی و ناتوانی جامعه محلی در مهار بحران منجر شده است.»