مخاطرات نوع خاص بازدارندگی

حسن بهشتی پور 

آرمان امروز : برخی معتقدند که دستیابی به سلاح هسته‌ای می‌تواند امنیت ایران را در برابر حمله نظامی تضمین کرده یا دست‌کم احتمال آن را کاهش دهد، همان‌گونه که تجربه کره شمالی نشان می‌دهد. در مقابل، منتقدان هشدار می‌دهند که چنین اقدامی ممکن است باعث تحریک اسرائیل، ایالات متحده و حتی کشورهای اروپایی شود و زمینه‌ساز حمله نظامی گسترده به ایران گردد؛ همان‌گونه که در مورد عراق در سال ۲۰۰۳ اتفاق افتاد. این نگرانی نیز وجود دارد که حتی روسیه و چین«علی‌رغم مخالفت با تغییر رژیم در ایران» در صورت نقض آشکار تعهدات بین‌المللی، واکنشی حمایتی نشان ندهند در سطح پایین‌تر، خطر تشدید تحریم‌های اقتصادی و افزایش انزوای دیپلماتیک بسیار محتمل است. در مقابل، موافقان تولید سلاح هسته‌ای استدلال می‌کنند که چنین سلاحی می‌تواند قدرت چانه‌زنی ایران را در مذاکرات افزایش دهد. آنان تجربه هند و پاکستان را شاهد می‌آورند که پس از آزمایش‌های هسته‌ای خود، توانستند جایگاه منطقه‌ای و بین‌المللی بهتری به‌دست آورند.
با این حال، باید توجه داشت که شرایط ایران از جهات گوناگون با این کشورها تفاوت دارد. هند و پاکستان از ابتدا در محیطی مملو از تهدیدات متقابل و تنش‌های مرزی مزمن فعالیت می‌کردند و روابطشان با غرب اساساً بر مبنای منافع استراتژیک تعریف شده بود. کره شمالی نیز با اتکای شدید به چین و در فضایی منزوی و بسته توانسته وضعیت خود را تثبیت کند. در حالی‌که ایران با نظام بین‌المللی موجود— به‌ویژه نظم مدنظر ایالات متحده و متحدانش – در چالش بنیادین قرار دارد و هرگونه تغییر در وضعیت هسته‌ای آن می‌تواند پیامدهای ژئوپلیتیکی گسترده‌ای ایجاد کند، از جمله افزایش نگرانی نسبت به تهدید وجودی اسرائیل و آغاز احتمالی رقابت تسلیحاتی در منطقه‌ای به‌شدت ناپایدار مانند خاورمیانه. در صورت دستیابی ایران به بمب هسته‌ای، این خطر وجود دارد که ترکیه، عربستان سعودی و مصر نیز به دنبال دستیابی به سلاح مشابه بروند. چنین روندی می‌تواند ثبات منطقه‌ای را به‌طور جدی به خطر اندازد. با این حال، حامیان بازدارندگی هسته‌ای برای ایران معتقدند که چنین دستیابی می‌تواند توازن قوا را در برابر اسرائیل برقرار سازد و به صلحی مسلح در منطقه منجر شود. آنان بر این باورند که در این وضعیت، اسرائیل ناگزیر از تعدیل رفتار تهاجمی خود در قبال فلسطین، لبنان و سوریه خواهد شد. مخالفان در مقابل هشدار می‌دهند که خطر گسترش این سلاح به بازیگران غیردولتی، افزایش نارضایتی عمومی ناشی از تحریم‌های شدیدتر، و خطر اقدام نظامی پیش‌دستانه، همگی می‌تواند به فروپاشی امنیت داخلی و حتی انسجام نظام سیاسی ایران منجر شود.