آرمان امروز- گروه سیاسی: بحث اصلاح و بازنگری در قانون احزاب بار دیگر در فضای سیاسی کشور مطرح شده است. در روزهای اخیر حسین کمالی، سخنگوی خانه احزاب و وزیر کار پیشین، با بیان نکاتی در این‌باره بر اهمیت این موضوع تأکید کرده است. او که از چهره‌های شناخته‌شده جریان اصلاح‌طلب محسوب می‌شود، معتقد است وضعیت فعلی احزاب در ایران نیازمند تغییرات بنیادین است.
مطابق با قانون موجود، نظامی پیشگیرانه بر فعالیت احزاب حاکم است؛ به این معنا که هر فرد یا گروهی برای آغاز فعالیت حزبی، پیش از هر اقدامی باید مجوز دریافت کند. این روند، نه‌تنها طولانی و دست‌وپاگیر است، بلکه به دلیل سخت‌گیری‌ها در صدور مجوز، مانعی جدی در مسیر شکل‌گیری تشکل‌های سیاسی جدید به شمار می‌رود. منتقدان این روند تأکید دارند که چنین ساختاری حقوق شهروندان در تأسیس حزب را محدود کرده و مانع مشارکت واقعی آنان در فعالیت‌های سیاسی می‌شود.
در مقابل، الگوی پیشنهادی جایگزین، مبتنی بر نظام تنبیهی است. در این شیوه، افراد تنها موظف به ثبت و اعلام موجودیت حزب خود نزد وزارت کشور هستند و می‌توانند فعالیت سیاسی را آغاز کنند. دستگاه‌های نظارتی صرفاً در صورت وقوع تخلف یا اقدامات غیرقانونی وارد عمل می‌شوند و هشدار یا برخورد لازم را اعمال می‌کنند. به اعتقاد طرفداران این رویکرد، چنین مدلی می‌تواند زمینه‌ساز تحرک تازه‌ای در فعالیت‌های حزبی و تقویت ساختار سیاسی کشور باشد.
کمالی نیز با تأیید همین ضرورت، تصریح کرده است که قوانین موجود نه‌تنها به ایجاد احزاب واقعی کمکی نکرده، بلکه موجب رکود فضای سیاسی شده است. با وجود ثبت بیش از ۲۰۰ حزب در کشور، در عمل هیچ‌یک از آنها نتوانسته‌اند به‌عنوان یک حزب کارآمد و فعال، مطابق با تعریف متداول در علوم سیاسی ایفای نقش کنند.
علاوه بر این، برخی کارشناسان معتقدند قانون فعلی احزاب نواقص دیگری نیز دارد که نیازمند بررسی دقیق و بازنگری است. همان‌طور که قوه قضاییه اخیراً فراخوانی برای اصلاح قانون مطبوعات منتشر کرده، موضوع بازنگری قانون احزاب نیز می‌تواند در دستور کار قرار گیرد. این تغییر می‌تواند نقطه آغازی برای شکل‌گیری نظام حزبی کارآمد در ایران باشد.
محمد عطریانفر، فعال سیاسی، در گفت‌وگویی با روزنامه آرمان امروز به بررسی وضعیت احزاب در ایران پرداخت و تأکید کرد که نظام سیاسی کشور بستر لازم برای فعالیت احزاب و انتقال قدرت از مسیر رقابت‌های حزبی را فراهم نکرده است.
عطریانفر در این گفت‌وگو گفت: «در بحث احزاب، ارتباط تعیین‌کننده‌ای میان فعالیت حزبی و وزارت کشور یا بخش‌های قانونی مشاهده نمی‌شود. مصیبتی که ما در حوزه احزاب داریم این است که نظام سیاسی ایران در بخش‌های نانوشته خود، جایی برای نقش‌آفرینی احزاب قائل نیست. گرچه قانون احزاب وجود دارد، اما واقعیت این است که در عمل، دست به دست شدن قدرت سیاسی از مسیر احزاب هدایت نمی‌شود.»
او با بیان اینکه چنین شرایطی مانع شکل‌گیری و تقویت احزاب می‌شود، افزود: «وقتی بستر عمومی سیاست‌ورزی بر پایه احزاب تعریف نشده باشد، طبیعی است که احزاب نیز به معنای منطقی کلمه نه شکل می‌گیرند، نه تقویت می‌شوند و نه احساس تکلیف می‌کنند. ما باید اعتراف کنیم که قانون داریم، اما این قانون در سیاست‌ورزی حزبی منشأ اثر نیست.»
این فعال سیاسی تأکید کرد: «برای پایداری سیاسی در کشور لازم است انتقال قدرت از طریق نظامی مشروع و متکی بر حضور احزاب نیرومند صورت گیرد. تا زمانی که این مفهوم به باور حقیقی رهبران ارشد نظام سیاسی نرسد و سازوکارهای مقدماتی آن فراهم نشود، نباید انتظار داشته باشیم که احزاب موفق عمل کنند.»
عطریانفر با اشاره به نقش شورای نگهبان گفت: «این شورا با نظارت استصوابی و برداشت‌های خاص خود، تمام ظرفیتی را که می‌توان برای فعالیت احزاب در نظر گرفت، محدود می‌سازد. به همین دلیل، روایت انتخاباتی ایران در عمل به‌گونه‌ای نیست که شاهد حضور احزاب قدرتمند باشیم. انتخابات بیشتر در قالب روابط منطقه‌ای، بومی و محدود شکل می‌گیرد و همین نابسامانی‌ها پیش از انتخابات سرنوشت نتایج را تعیین می‌کند.»
وی با انتقاد از عملکرد مجلس نیز اظهار داشت: «پارلمان ما به‌شدت ضعیف ظاهر می‌شود. نمایندگانی با رأی اندک انتخاب می‌شوند و قرار است کل ملت ایران را نمایندگی کنند، در حالی که توان چنین کاری را ندارند. آنها اغلب به سمت منافع محلی یا شخصی حرکت می‌کنند.»
عطریانفر در پایان خاطرنشان کرد: «متأسفانه نظام انتخاباتی ما نیازمند بازخوانی و بازدهی از اساس است و تا زمانی که این اصلاح صورت نگیرد، نباید انتظار اصلاح جدی در حوزه احزاب داشت.»
source