آرمان امروز-سرویس دیپلماسی: در سپتامبر ۱۴۰۴، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، در اظهاراتی که توجه ها را جلب کرده، اعلام نمود که مذاکرات هسته‌ای با ایران به‌زودی و ظرف چند روز آینده آغاز خواهد شد.
به نظر می رسد که در این مقطع زمانی دو طرف احتمالاً به دنبال راه‌حلی متعادل خواهند بود که هم دغدغه‌های غرب درباره برنامه هسته‌ای ایران را کاهش دهد و هم به تهران اجازه دهد از فشارهای اقتصادی رهایی یابد. یکی از سناریوهای مطرح‌شده، که هنوز در حد گمانه‌زنی باقی مانده، توافقی است که ایران غنی‌سازی اورانیوم را برای سه سال به حالت تعلیق درآورد و در ازای آن، آمریکا بخشی از تحریم‌های اقتصادی را کاهش دهد.
این ایده، هرچند شکننده، می‌تواند نقطه عطفی برای کاهش تنش‌های چندین‌ساله بین دو کشور باشد. اظهارات ترامپ در حالی مطرح شده که ایران نیز نشانه‌هایی از آمادگی برای گفت‌وگو نشان داده و نشست اخیر با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، چشم‌اندازهای مثبتی برای پیشرفت دیپلماتیک ایجاد کرده است.
ترامپ در سخنان خود به لزوم یافتن توافقی اشاره کرد که هم مانع از پیشرفت برنامه هسته‌ای ایران شود و هم زمینه‌ای برای بهبود روابط اقتصادی فراهم کند. این رویکرد، که در مقایسه با سیاست‌های سختگیرانه دوره اول ریاست‌جمهوری او ملایم‌تر به نظر می‌رسد، نشان‌دهنده تلاشی برای بازگرداندن دیپلماسی به مسیر سازنده است. پیشنهاد تعلیق سه‌ساله غنی‌سازی، که در محافل دیپلماتیک زمزمه‌هایی از آن شنیده می‌شود، می‌تواند به‌عنوان یک مصالحه موقت عمل کند.
بر اساس این طرح، ایران ممکن است متعهد شود غنی‌سازی را در سطحی پایین نگه دارد یا به‌طور موقت متوقف کند، در حالی که آمریکا در ازای آن، بخشی از دارایی‌های بلوکه‌شده ایران را آزاد کرده و محدودیت‌های تجاری را کاهش دهد.
این توافق موقت می‌تواند فضایی برای اعتمادسازی ایجاد کند، هرچند جزئیات آن هنوز نامشخص است.
ایران نیز در هفته‌های اخیر سیگنال‌هایی از تمایل به مذاکره ارسال کرده است. مقامات ارشد ایرانی، از جمله دیپلمات‌های وزارت امور خارجه، اعلام کرده‌اند که تهران آماده گفت‌وگوهای مبتنی بر احترام متقابل است، به شرطی که حقوق این کشور در چارچوب معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) به رسمیت شناخته شود. این موضع در شرایطی بیان می‌شود که اقتصاد ایران تحت فشار تحریم‌های سنگین، تورم بالا و کاهش ارزش پول ملی قرار دارد. نیاز به گشایش اقتصادی، انگیزه‌ای قوی برای ایران ایجاد کرده تا در مسیر دیپلماسی گام بردارد. نشست اخیر کارشناسان ایرانی با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در تهران، که با هدف بررسی شفافیت فعالیت‌های هسته‌ای برگزار شد، نشانه‌هایی از پیشرفت نشان داد.
ایران در این نشست داده هایی درباره فعالیت‌های خود ارائه کرد و امکان دسترسی محدود بازرسان آژانس به برخی تأسیسات را فراهم آورد.
این گام‌ها، هرچند ابتدایی، به‌عنوان نشانه‌ای از حسن نیت تهران برای کاهش نگرانی‌های جهانی و ایجاد فضایی مناسب برای مذاکرات تلقی شده است.
مذاکرات پیش‌رو، که احتمالاً با میانجی‌گری اروپایی ها برگزار خواهد شد، با چالش‌های متعددی روبه‌رو است. ایران غنی‌سازی را بخشی از حق حاکمیتی خود می‌داند و هرگونه محدودیت دائمی را رد کرده است. در مقابل، آمریکا و متحدانش، به‌ویژه اسرائیل، خواستار نظارت گسترده و محدودیت‌های طولانی‌مدت بر برنامه هسته‌ای ایران هستند. پیشنهاد تعلیق سه‌ساله می‌تواند به‌عنوان یک راه‌حل موقت عمل کند، اما موفقیت آن به توانایی طرفین در توافق بر سر جزئیات، از جمله نحوه نظارت آژانس، زمان‌بندی رفع تحریم‌ها و تضمین‌های متقابل، بستگی دارد.
نشست اخیر با آژانس نقش کلیدی در ایجاد فضای مثبت ایفا کرده است. همکاری ایران در ارائه اطلاعات و دسترسی محدود به تأسیسات، نشانه‌ای از تلاش برای کاهش ابهامات و جلب اعتماد جامعه جهانی است. این اقدامات، اگرچه در مراحل اولیه هستند، می‌توانند به‌عنوان پایه‌ای برای مذاکرات گسترده‌تر عمل کنند. بااین‌حال، تاریخچه روابط پرتنش ایران و آمریکا نشان می‌دهد که هر پیشرفتی نیازمند دیپلماسی دقیق و صبر استراتژیک است. میانجی‌ها، که در گذشته نقش مهمی در تسهیل گفت‌وگوها داشته‌اند، باید بتوانند توازنی بین خواسته‌های دو طرف ایجاد کنند.
در صورت موفقیت مذاکرات، این گفت‌وگوها می‌تواند به کاهش تنش‌های منطقه‌ای و بهبود شرایط اقتصادی ایران منجر شود. آزادسازی دارایی‌های بلوکه‌شده و کاهش تحریم‌های نفتی می‌تواند به اقتصاد ایران کمک کند تا از بحران کنونی خارج شود. برای آمریکا نیز، دستیابی به توافقی که برنامه هسته‌ای ایران را محدود کند، دستاوردی دیپلماتیک خواهد بود. اما مسیر رسیدن به توافق پر از موانع است. بی‌اعتمادی عمیق، فشارهای داخلی در هر دو کشور و پیچیدگی‌های فنی توافق، همگی چالش‌هایی هستند که نیازمند مدیریت هوشمندانه‌اند. مذاکرات آتی، که احتمالاً در یکی از پایتخت‌های بی‌طرف برگزار خواهد شد، آزمونی برای اراده دو طرف در یافتن راهی مشترک خواهد بود. موفقیت این مذاکرات نه‌تنها به نفع ایران و آمریکا، بلکه به ثبات منطقه‌ای و جهانی کمک خواهد کرد.
source