آرمان امروز-سرویس دیپلماسی: اختلاف میان جمهوری اسلامی ایران و آژانس بینالمللی انرژی اتمی در ماههای اخیر به اوج خود رسیده و یکی از اصلیترین نقاط تنش، درخواست مدیرکل آژانس، رافائل گروسی، برای بازرسی از سایتهای هستهای آسیبدیده در حملات نظامی است.
محمد اسلامی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران، روز دوشنبه در جمع خبرنگاران به این درخواست واکنش نشان داد و با تاکید بر تفاوت میان سایتهای سالم و مراکز مورد حمله، گفت: ما برای بازرسی از محلهایی که مورد حمله قرار نگرفته بودند، مجوز دادیم اما مسئله مراکز هستهای است که هدف حمله نظامی قرار گرفتند و برای بازرسی از این مراکز باید پروتکل مشخصی وجود داشته باشد.
اسلامی با انتقاد شدید از رویکرد آژانس، افزود: آژانس نه حملات را محکوم کرده و نه دستورالعملی برای چنین شرایطی دارد، بنابراین حق ندارد ادعای بازرسی داشته باشد. او فشارهای سه کشور اروپایی یعنی انگلیس، فرانسه و آلمان همراه با آمریکا و اسرائیل را بیتاثیر دانست و گفت این فشارها برای ایران مهم نیست و تغییری در موضع تهران ایجاد نمیکند.
رئیس سازمان انرژی اتمی تاکید کرد که مدیرکل آژانس باید به جهان پاسخ دهد، زیرا حمله به تاسیسات هستهای تحت نظارت آژانس میتواند برای هر کشوری رخ دهد و آژانس موظف است توضیح دهد چرا حملات را محکوم نکرده و چه پروتکلی برای سایتهای مورد حمله دارد.
این اظهارات اسلامی در حالی مطرح میشود که زمینه تنش به حملات نظامی گسترده در سال ۲۰۲۵ بازمیگردد. در ژوئن همان سال، اسرائیل و ایالات متحده در عملیاتی مشترک، سایتهای کلیدی هستهای ایران از جمله فردو، نطنز و اصفهان را هدف قرار دادند.
این حملات که بخشی از یک درگیری ۱۲ روزه بود، خسارات سنگینی به زیرساختهای هستهای وارد کرد اما ایران تاکید دارد که هیچ تلفات انسانی در سازمان انرژی اتمی رخ نداده و فعالیتهای صلحآمیز ادامه دارد.
آژانس بینالمللی انرژی اتمی نیز گزارش داده که بازرسی از سایتهای آسیبدیده به تعویق افتاده و دسترسی به مواد غنیشده باقیمانده محدود است.
ایران از همان ابتدا این حملات را نقض فاحش حقوق بینالملل دانست و آژانس را به دلیل سکوت در برابر آن مورد انتقاد قرار داد. اسلامی پیشتر اشاره کرده بود که اطلاعات دقیق سایتها تنها در اختیار آژانس بوده و دقت حملات، شبهه سوءاستفاده از دادههای آژانس را تقویت میکند. این اتهام، اعتبار آژانس را زیر سوال برده و تهران را به سمت محدود کردن همکاریها سوق داده است.
در حال حاضر، بازرسان آژانس تنها به سایتهای سالم دسترسی دارند و هیچ بازرسی از مراکز آسیبدیده انجام نشده است.
این اختلاف نه تنها فنی، بلکه سیاسی است. آژانس تحت فشار کشورهای غربی، خواستار دسترسی کامل برای راستیآزمایی ذخایر اورانیوم غنیشده است، در حالی که ایران شرط بازرسی را تدوین پروتکل جدید برای شرایط جنگی میداند.
اسلامی تاکید دارد که تا زمانی که آژانس حملات را محکوم نکند و مکانیسم ویژهای تعریف نشود، بازرسی از سایتهای مورد حمله ممکن نیست. این موضع، نگرانیهایی ایجاد کرده، اما تهران آن را حق مشروع خود در برابر تجاوز میداند.
در سطح بینالمللی، این تنش میتواند پیامدهای گستردهای داشته باشد. آژانس هشدار داده که عدم دسترسی طولانیمدت، راستیآزمایی را مختل میکند و ممکن است به صدور قطعنامههای جدید در شورای حکام منجر شود. از سوی دیگر، ایران پیشنهادهایی برای ممنوعیت حمله به تاسیسات هستهای تحت نظارت آژانس مطرح کرده، اما این پیشنهادها با مخالفت آمریکا روبرو شده است. اسلامی با اشاره به اینکه تاسیسات ایران کاملاً ثبتشده و تحت نظارت بوده، آژانس را مسئول پاسخگویی به جامعه جهانی دانست.
این بحران نشاندهنده عمق شکاف میان ایران و نهادهای بینالمللی است. در حالی که غرب برنامه هستهای ایران را تهدید میبیند، تهران آن را صلحآمیز و حق مسلم خود میداند. بدون حل ریشهای مسائل، از جمله محکومیت حملات و تعریف پروتکلهای جدید، اختلافات ادامه خواهد یافت و ممکن است به تشدید تنشها منجر شود.
ایران بر بازسازی سایتها و ادامه فعالیتهای هستهای تاکید دارد و اعلام کرده که دانش هستهای با بمباران از بین نمیرود. حل این اختلاف نیازمند رویکردی متوازن از سوی آژانس است تا اعتماد از دست رفته بازسازی شود.
source