ترویج علم به کمک تحقق سند چشم انداز می‌آید

بررسی «آرمان امروز» از مراسم اهدای جوایز ترویج علم ایران

آرمان امروز – مهدی زارع : بیست و پنجمین مراسم اهدای جوایز ترویج علم ایران ازسوی انجمن ترویج علم ایران برگزار شد. ترویج علم به معنای ترویج تفکر علمی و همگانی کردن دانش و آگاهی عمومی درباره عرصه‌های گوناگون علم است. این مفهوم شامل فعالیت‌هایی می‌شود که هدف آن‌ها افزایش درک عمومی از علم، تشویق به تفکر انتقادی، و ارتقاء فرهنگ علمی در جامعه است. ترویج علم می‌تواند از طریق آموزش، رسانه‌ها، نمایشگاه‌ها، و برنامه‌های آموزشی انجام شود.
اهمیت ترویج علم در توسعه پایدار:
توسعه پایدار نیازمند یک جامعه آگاه و علمی است که بتواند با چالش‌های مختلف اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی روبرو شود. ترویج علم به عنوان یکی از ارکان اصلی توسعه پایدار شناخته می‌شود زیرا:
افزایش آگاهی: با افزایش آگاهی عمومی درباره مسائل علمی، مردم می‌توانند تصمیمات بهتری بگیرند.
تشویق نوآوری: ترویج علم می‌تواند منجر به نوآوری‌های جدید در صنایع مختلف شود. تقویت مشارکت اجتماعی: افراد با دانش علمی بیشتر تمایل بیشتری به مشارکت در فرآیند‌های اجتماعی و سیاسی دارند.
جایگاه ترویج علم در اسناد توسعه ایران
در اسناد توسعه‌ای مانند سند چشم‌انداز ۲۰ ساله جمهوری اسلامی ایران (تا سال ۱۴۰۴) و برنامه‌های پنج‌ساله توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور، ترویج علم به عنوان یک اولویت کلیدی مطرح شده است. این اسناد بر اهمیت ایجاد زیرساخت‌های لازم برای گسترش علم تأکید دارند.
سند چشم‌انداز ۱۴۰۴: این سند بر لزوم تبدیل ایران به یک کشور پیشرفته علمی تأکید دارد که نیازمند تقویت نظام آموزشی و پژوهشی است. ترویج علم یکی از ابزار‌های اصلی برای دستیابی به این هدف محسوب می‌شود. برنامه‌های پنج‌ساله: در این برنامه‌ها نیز توجه ویژه‌ای به آموزش علوم پایه، تحقیق و توسعه فناوری شده است. هدف این برنامه‌ها ارتقاء سطح دانش عمومی و تخصصی جامعه ایرانی است.
اقدامات انجام شده در راستای ترویج علم
در سال‌های اخیر، جامعه علمی ایران اقداماتی را برای تقویت ترویج علم انجام داده است:
برگزاری جشنواره‌ها و نمایشگاه‌های علمی: این رویداد‌ها فرصتی برای معرفی دستاورد‌های علمی کشور فراهم می‌کنند.
توسعه مراکز علمی: ایجاد مراکز تحقیقاتی و دانشگاهی که نقش مهمی در تولید دانش دارند. عرصه ای که بدان کم توجهی شده همکاری با نهاد‌های بین‌المللی است. ، همکاری با سازمان‌هایی مانند یونسکو برای تبادل تجربیات و بهترین شیوه‌ها در زمینه ترویج علم مهم است.
چالش‌ها و موانع پیش روی ترویج علم
با وجود تلاش‌های صورت گرفته، هنوز چالش‌هایی وجود دارد که باید برطرف شوند:
کمبود منابع مالی: بسیاری از برنامه‌های ترویجی نیازمند سرمایه‌گذاری هستند که ممکن است محدودیت‌هایی داشته باشند.
عدم توجه کافی به علوم انسانی: بیشتر تمرکز بر روی علوم پایه بوده و علوم انسانی کمتر مورد توجه قرار گرفته‌اند. نقص در ارتباطات عمومی: نیاز به تقویت ارتباطات بین نهاد‌های علمی و جامعه وجود دارد تا اطلاعات علمی بهتر منتقل شود – برنامه هفتم توسعه جمهوری اسلامی ایران، که به عنوان یک سند راهبردی برای توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور طراحی شده است، نیازمند زیرساخت‌های علمی و پژوهشی قوی برای اجرایی شدن موفقیت‌آمیز خود می‌باشد. در این راستا، ترویج و همگانی کردن علم به عنوان یکی از ارکان اساسی در تحقق اهداف این برنامه و جلب مشارکت مردم در اجرای برنامه ضروری است. مواجهه علمی و منطقی با چالش‌هایی مانند تغییرات اقلیمی، ناترازی انرژی؛ بحران آب؛ چالش‌ها در روابط بین‌المللی و بحران‌های اقتصادی و اجتماعی، نیاز به ترویج علم برای حل مسائل پیچیده امروز کشور دارد.
– کمبود منابع مالی، عدم همکاری بین نهاد‌های آموزشی و پژوهشی، و همچنین فرهنگ عمومی نسبت به علم است. لازم از در تلفیق بودجه ۱۴۰۴ در مجلس شورای اسلامی به ترویج علم به صورت خاص توجه شود. جایزه ترویج علم امسال در هشت بخش «رسانه»، «روش‌های خلاقانه و نوآورانه»، «محیط زیست (بزرگداشت هنریک مجنونیان)»، «آموزگاران مناطق کم برخوردار (بزرگداشت محمد بهمن‌بیگی بنیانگذار عشایر ایران)»، «کنشگر عرصه علم و جامعه (بزرگداشت محمد‌امین قانعی‌راد)»، «ادبیات کودک (بزرگداشت توران میرهادی)»، «انجمنها و نهاد‌های علمی» و «تلاش پایدار» اعطاء شد. این ۱۱ برگزیده شامل سه زن، ۶ مرد و ۲ مؤسسه هستند. نخستین جایزه ترویج علم به حسین معماریان تعلق گرفت. این جایزه و تندیس به پاس فعالیت‌ها و تلاش‌های همه جانبه و تأثیرگذار در آموزش مهندسی، آموزش وبازآموزی، ارتقای مهارت‌های آموزشی کیفیت آموزش مهندسی، ترویج به اشتراک گذاشتن دستاورد‌ها طراحی و اجرای سیستم ارزشیابی برنامه‌های آموزش مهندسی کشور اعطاء شد. دومین جایزه به فروزان خرد پژوه به دلیل بسط علم ریاضی، همکاری در پایه‌گذاری خانه ریاضیات اصفهان، شورای خانه‌های ریاضیات در دیگر شهر‌های کشور و برگزاری کارگاه‌ها و دوره‌های آموزشی پیوند دهنده دانش ریاضی اعطاء شد. سکینه کیانی همسر مرحوم بهمن بیگی سومین مروج علم که تندیس این دوره به پاس تلاش در مسیر اعتلای فرهنگ و آموزش در میان جامعه عشایری به او تعلق گرفت. سهراب علیدوستی شهرکی، چهارمین مروج علم به دلیل ترویج در زمینه اخترشناسی زمین‌شناسی در مدارس و در میان مناطق کم برخورداربه او اعطاء شد. کاظم کرملو پنجمین مروج علم که به پاس تلاش‌های حرفه‌ای، مسئولانه و مستمر در روزنامه‌نگاری علم و استفاده مؤثر از ظرفیت‌های متنوع رسانه برای توسعه عمومی‌سازی علم و همگانی کردن دانش نجوم با ترکیب عموم به توجه هر بیشتر به جاذبه‌های علمی این جایزه به او اعطاء شد. علی اصغر سعدآبادی، ششمین مروج علم هم در راستای ترویج فرهنگ نوآوری و کارآفرینی در کشور جایزه ترویج علم را دریافت کرد. سعید انصاریان، سیدکاظم حافظیان رضوی و مهری پریرخ هم جایزه ترویج علم را به ترتیب در راستای حفاظت از مراکز جنگلی و شما‌گیری مجدد چرخه حیات وحش، راه‌اندازی مراکز و سامانه‌های مختلف علمی و ترویجی و رشد شخصیت و تفکر کودکان و نوجوانان دریافت کردند.