گفتگو با نویسنده و مجری طرح سریال «تانک خورها»، به بهانه نزدیک شدن آن به زمان پخش

شکیبا افخمی راد | شهرآرانیوز؛ کارگردانی «تانک خورها» را پرویز شیخ طادی، سازنده آثاری، چون «شکارچی شنبه» و «روز‌های زندگی»، برعهده دارد و تهیه کننده آن هم ایرج محمدی، تهیه کننده آثار خاطره انگیزی مانند «قصه‌های تابه تا»، «متهم گریخت»، «بزنگاه» و «دردسر‌های عظیم» است.

اما ایده اصلی ساخت سریال را تعدادی از هنرمندان مشهدی ازجمله محمدصادق رمضانی مقدم، هاشم مسعودی و مجتبی احسانی به رسانه ملی پیشنهاد داده اند؛ ایده‌ای که از دل پژوهش‌های مستند «سیزده ۵۹» که پیش از این، درکنار هم ساخته بودند، بیرون آمده است. براساس این ایده، محمدصادق رمضانی مقدم متن «تانک خورها» را نوشته است و هاشم مسعودی و مجتبی احسانی هم عناوین تهیه کنندگی، مجری طرح و جانشین تهیه را برعهده گرفته اند. ما با نزدیک شدن به زمان پخش این سریال، با هاشم مسعودی و محمدصادق رمضانی مقدم گفتگو کرده ایم که آن را در ادامه می‌خوانید.

صرف زمان ۴ ساله برای پژوهش

هاشم مسعودی در ابتدا به زمان چهار ساله‌ای که برای مرحله پژوهش سریال «تانک خورها» و مصاحبه گرفتن از بچه‌های گردان زرهی خراسان صرف شده است، اشاره می‌کند و می‌گوید: قصه سریال «تانک خورها» با محوریت گردان زرهی خراسان شکل گرفت، اما در ادامه به دلیل ملی شدن پروژه، بسط و گسترش پیدا کرد. داستان سریال هم در سال ۱۳۵۹‌ می‌گذرد؛ زمانی که تشکیلات زرهی و نظامی مثل امروز نبود، ولی افرادی از نقاط مختلف ایران که سررشته فنی داشتند، پای کار زرهی آمدند و یگان‌های زرهی در کل کشور را تشکیل دادند. درواقع «تانک خورها» برداشتی از قصه‌های واقعی این افراد است. 

او درباره همکاری با پرویز شیخ طادی و ایرج محمدی نیز بیان می‌کند: بعد از ارائه طرح به تلویزیون، مسئولان مربوط به ما پیشنهاد دادند که یک تهیه کننده قدیمی بالای سر کار باشد و درنهایت آقای ایرج محمدی به عنوان تهیه کننده انتخاب شد، سپس با کارگردانانی از نسل‌های مختلف گفتگو شد تا به آقای پرویز شیخ طادی رسیدیم.

مجری طرح سریال «تانک خورها» با اشاره به حضور مشهدی‌ها در این پروژه ادامه می‌دهد: به غیر از من و آقای احسانی و رمضانی مقدم، افراد دیگری، چون مجید جوانمرد دستیاراول تدوین، مجتبی ابراهیمی نژاد از گروه نویسندگان، امید پارسا، محسن رستگارمقدم، سعید ملک نژاد و چند بازیگر دیگر از مشهد در پروژه حضور دارند.

چالش‌های پیدا کردن تانک

مسعودی درباره مراحل تولید «تانک خورها» بیان می‌کند: بعد از فرایند طولانی پژوهش، نوشتن متن سریال نیز زمان برد؛ به ویژه که نظر‌های آقای شیخ طادی هم باید اعمال و کار بازنویسی می‌شد. ما در ادامه نزدیک به یازده ماه درگیر فیلم برداری بودیم.

او یکی از چالش‌های تولید «تانک خورها» را روند سخت و زمان بر جور کردن تانک بیان می‌کند و می‌گوید: این روز‌ها ساخت سریال شهری و آپارتمانی آسان است ولی اگر بخواهید اثری با محوریت دفاع مقدس بسازید، با توجه به اینکه حدود ۳۵ سال از آن دوران می‌گذرد، کار سختی در پیش خواهید داشت؛ برای مثال خود من برای فراهم کردن تانک‌های سریال، چندین بار به تیپ ۲۱ زرهی امام رضا (ع) که در نیشابور مستقر است و قرارگاه نیروی زمینی در اصفهان رفتم و جلسات متعددی برگزار کردم. 

مسعودی با اشاره به اینکه گروه «تانک خورها» شش ماه در شهر تهران و پنج ماه در شهرک دفاع مقدس مشغول فیلم برداری بوده اند، بیان می‌کند: مراحل پس تولید این سریال سی ودوقسمتی درحال انجام است تا به زودی و در همین مهر روی آنتن تلویزیون برود. از او درباره اینکه آیا برای ساخت سریال «تانک خورها» در مشهد اقدام کرده بودند یا نه، می‌پرسیم که پاسخ می‌دهد: ما تلاش‌هایی برای ساخت سریال در مشهد کردیم ولی ازآنجایی که در این شهر، چرخه و صنعت فیلم سازی کامل نیست و فراهم کردن تجهیزات و امکانات دشوار است، هزینه‌های تولیدمان خیلی بیشتر از تهران می‌شد، از این رو کار را در پایتخت جلو دوربین بردیم.

پرداختن به امید و پیشرفت

محمدصادق رمضانی مقدم درباره چگونگی شکل گیری ایده سریال «تانک خورها» توضیح می‌دهد: ما چند سال پیش، مجموعه مستندی به نام «سیزده ۵۹» را با محوریت اولین افرادی که با شروع جنگ تحمیلی به جبهه رفتند و هرکدام گوشه‌ای از کار را گرفتند، ساختیم. یکی از مصاحبه‌های جذابی که آن زمان انجام دادیم، مصاحبه با دوستان واحد زرهی سپاه خراسان بود. 

مکانیک‌های ساده‌ای که پایشان به تعمیرات ادوات زرهی و تانک و نفربر، باز شده بود. این قصه برای من جذاب بود و همیشه فکر می‌کردم که می‌توان از آن اثری دراماتیک خلق کرد، از این رو نگارش متن سریال «تانک خورها» را شروع و سازوکار ابتدایی را طراحی کردیم. هم زمان متن را به چند نهاد نشان دادیم، اما علاقه‌ای نشان ندادند تااینکه با تغییرات مدیریت در صداوسیما، ساخت پروژه در دستورکار قرار گرفت.

به گفته او «تانک خورها» از سه منظر کار خاص و متفاوتی است؛ اولین منظر، سوژه و ایده است. در این سال‌ها در آثار تصویری، کمتر به نیرو‌های مردمی و بحث خودکفایی و ابتکارات و افتخارات دفاع مقدس پرداخته شده است، اما در سریال «تانک خورها» داستان یک مکانیک ساده که به جبهه می‌رود و کار بزرگی در حوزه یگان‌های زرهی و تأمین و تجهیز آن‌ها انجام می‌دهد، به تصویر کشیده می‌شود.

دومین منظر، نحوه روایت و ژانر سریال است. در «تانک خورها» با ترکیب ژانری روبه رو هستیم. این مجموعه در ژانر درام معمایی شکل گرفته که کمتر اثر دفاع مقدسی در این ساختار تولید شده است. 

نکته سوم هم فضاسازی و اتمسفر کار است. در سریال تلاش شده است یک نگاه دوگانه شکل بگیرد و درکنار لحظات جدی، لحظات شاد و مفرح هم خلق شود. نویسنده کشورمان ادامه می‌دهد: فضای کلی سریال «تانک خورها» جدی است، اما برای اینکه اندکی از تلخی و سختی واقعیت جنگ دور شویم، درکنار درد‌ها و مشکلات، لحظات شیرین و مفرح هم قرار داده ایم تا حال دلمان خوب شود، همان طور که حال دل رزمنده‌ها در آن دوره تاریخی خوب بوده است.

رمضانی مقدم که پیش بینی رفتار مخاطب و مخاطب شناسی را در این دوران کار سختی می‌داند، یادآوری می‌کند: من فکر می‌کنم «تانک خورها» اثر جدیدی است که اگر تبلیغات خوبی برای آن بشود، می‌تواند انتظارات مخاطب را برآورده و او را غافلگیر کند؛ اثری که از کلیشه‌ها دور شده است و نگاه متفاوتی به دفاع مقدس دارد.

او بیان می‌کند: موضوعی که در این سریال برای خود من اهمیت دارد، به تصویر کشیده شدن تلاش و امید برای پیشرفت است؛ اینکه در مقابل مشکلات و سختی‌ها عقب نشینی نکنیم و با تلاش و کوشش یک کار بزرگ را رقم بزنیم، از این رو من مضمون اصلی «تانک خورها» را پیشرفت می‌دانم تا دفاع مقدس. یعنی بزرگ‌ترین کارکرد مضمونی تانک خورها، ترویج امید و روحیه مقاومت و ایثار و تلاش برای پیشرفت است. به نظرم این نگاه می‌تواند به نوجوانان و جوانان و مردم ما کمک کند تا در سختی‌ها با امید و پایمردی خودشان، غیرممکن‌ها را ممکن کنند و راه جدیدی بسازند. ن

ویسنده «تانک خورها» درباره انتخاب نام سریال نیز بیان می‌کند: بچه‌های خراسانی که تعمیر و بازسازی تانک‌های غنیمتی عراقی را انجام می‌دادند، نام «تانک خورها» را برای خودشان انتخاب کرده بودند و دیگر رزمندگان هم به این نام، آن‌ها را صدا می‌زدند که نشان از تسلط آن‌ها بر مسئله زرهی بوده است و این اتفاقات در فیلم نامه روایت می‌شود.

بهره گیری از تاریخ شفاهی

رمضانی مقدم در بخش دیگری از صحبت هایش، درباره اهمیت بهره گیری از تاریخ شفاهی جنگ بیان می‌کند: ما متولد سال‌های پس از جنگ هستیم و شرایط آن دوران را لمس و درک نکرده ایم، ازسوی دیگر نسل ما با پدیده‌ای به نام تاریخ شفاهی روبه روست که اطلاعات زیاد و متفاوتی را دراختیارش قرار می‌دهد.

این نویسنده ادامه می‌دهد: من برای نگارش سریال «تانک خورها»، نه تنها کتاب‌های بسیاری را مطالعه کردم، بلکه مصاحبه‌های زیادی هم انجام دادم. درواقع قصه‌های مختلف داخل سریال از تاریخ شفاهی خاطرات و زندگی رزمندگان، گرفته شده است.

او تاریخ شفاهی کشور را به الماسی تشبیه می‌کند که باید با تلاش و کوشش و سابیده شدن، به شکل جواهری زیبا دربیاید. رمضانی مقدم همچنین تأکید می‌کند: با ترکیب و ادغام تاریخ شفاهی و ژانر‌های مختلف پرطرفدار نمایشی، می‌توان آثار جذاب و متفاوتی را برای مخاطب خلق کرد. به نظرم مهم‌ترین ویژگی «تانک خورها» هم استفاده از تاریخ شفاهی و تکیه بر آن است.

رمضانی مقدم در پاسخ به اینکه آیا سریال «تانک خورها» به شخصیت خاصی می‌پردازد یا نه، نیز می‌گوید: در این سریال از خاطرت و شخصیت‌های دوستان داوطلب زرهی لشکر خراسان استفاده شده است، به هرحال آن‌ها پایه اصلی پروژه بوده اند و جرقه اولیه شکل گیری این پروژه، از دل خاطرات آنان زده شده است ولی اینکه بخواهم نام یک فرد مشخص را بگویم که به او پرداخته ایم، این طور نبوده است.