دانشمندان یک رنگ جدید و متفاوت از طیف طبیعی رنگ‌ها کشف کردند

پس از صدها هزار سال زندگی روی زمین، شاید انسان‌ها گمان کنند همه چیز را دیده‌اند؛ اما گروهی از دانشمندان در آمریکا ادعا می‌کنند رنگی را تجربه کرده‌اند که پیش از این، هیچ انسانی ندیده است.

این ادعای جسورانه – و البته بحث بر انگیز – نتیجه آزمایشی است که در آن پژوهشگران با تاباندن پالس‌های لیزری به چشم خود، سلول‌های منفرد شبکیه را تحریک کرده‌اند. آن‌ها می‌گویند که این روش، درک رنگ را فراتر از حدود طبیعی آن برده است.

توصیف آن‌ها از رنگ چندان شگفت‌انگیز نیست – پنج نفری که آن را دیده‌اند، آن را چیزی شبیه به «آبی-سبز» توصیف می‌کنند – اما به گفته آن‌ها این توصیف به‌هیچ‌وجه گویای عمق تجربه‌شان نیست.

رن انگ، مهندس برق در دانشگاه کالیفرنیا برکلی می‌گوید: «از ابتدا پیش‌بینی کرده بودیم که این یک سیگنال رنگی بی‌سابقه خواهد بود، اما نمی‌دانستیم مغز با آن چه خواهد کرد. واقعاً حیرت‌انگیز بود. شدت رنگ آن خارق‌العاده است.»

پژوهشگران تصویری از یک مربع فیروزه‌ای به اشتراک گذاشته‌اند تا حس نسبی از این رنگ – که آن را olo  نام نهاده‌اند – منتقل کنند، اما تأکید کرده‌اند که این رنگ تنها از طریق تحریک لیزری شبکیه قابل تجربه است.

آستین رودا، دانشمند بینایی در این تیم گفت: «نمی‌توان این رنگ را در یک مقاله یا روی مانیتور نشان داد. اصل ماجرا همین است: این رنگ، چیزی نیست که ما معمولاً می‌بینیم. آنچه می‌بینیم، تنها نسخه‌ای از آن است که به‌هیچ‌وجه با تجربه واقعی olo  قابل قیاس نیست.»

درک رنگ‌ها توسط انسان زمانی رخ می‌دهد که نور به سلول‌های حساس به رنگ در شبکیه، موسوم به مخروطی‌ها (cones) برخورد کند. سه نوع سلول مخروطی وجود دارد که به طول‌موج‌های بلند (L)، متوسط (M) و کوتاه (S) حساس هستند.

نور طبیعی ترکیبی از طول‌موج‌های مختلف است که به درجات متفاوتی این سلول‌ها را تحریک می‌کند. مثلاً نور قرمز بیشتر سلول‌های L را فعال می‌کند و نور آبی سلول‌های S را. اما سلول‌های M در میانه طیف قرار دارند و هیچ نور طبیعی‌ای وجود ندارد که به‌تنهایی فقط این نوع سلول‌ها را تحریک کند.

تیم برکلی برای غلبه بر این محدودیت، ابتدا نقشه دقیقی از بخشی از شبکیه فرد تهیه کرد تا مکان سلول‌های M را تعیین کند. سپس با اسکن شبکیه توسط لیزر، هنگام رسیدن به هر سلول M، پالس کوچکی از نور به آن شلیک می‌شود (با در نظر گرفتن حرکت چشم)، و سپس لیزر به سلول بعدی می‌رود.

نتیجه این کار – که در نشریه Science Advances منتشر شده – لکه‌ای از رنگ در میدان دید به اندازه‌ای حدود دو برابر ماه کامل است. این رنگ فراتر از محدوده طبیعی بینایی انسان است، زیرا تقریباً فقط سلول‌های M تحریک می‌شوند؛ حالتی که نور طبیعی نمی‌تواند ایجاد کند. نام olo  نیز از کد دودویی ۰۱۰ گرفته شده، به‌معنای اینکه از میان سلول‌های L، M و S، فقط M فعال شده است.

اما برخی کارشناسان به این ادعا با تردید نگریسته‌اند. جان باربور، دانشمند بینایی از دانشگاه سنت جورج لندن گفت: «این رنگ جدیدی نیست. بلکه سبزی اشباع‌شده‌تر است که فقط در افرادی با سیستم رنگی نرمال قرمز-سبز و فقط با تحریک سلول‌های M می‌تواند ایجاد شود.» او ارزش این پژوهش را «محدود» ارزیابی کرد.

با این حال، محققان بر این باورند که ابزارشان – که آن را دید از نوع اُز (Oz Vision) نامیده‌اند، الهام‌گرفته از شهر زمردی در داستان‌های فرانک باوم – می‌تواند برای بررسی پرسش‌های بنیادین درباره درک بصری توسط مغز سودمند باشد. همچنین ممکن است کاربردهایی در مطالعات کوررنگی یا بیماری‌هایی مانند رتینیت پیگمنتوزا داشته باشد.

اما آیا افراد عادی روزی خواهند توانست olo  را تجربه کنند؟ انگ پاسخ می‌دهد: «این یک پژوهش پایه است. در آینده نزدیک، رنگ olo  نه روی صفحه گوشی‌های هوشمند دیده خواهد شد و نه روی تلویزیون‌ها. و فاصله زیادی با فناوری هدست‌های واقعیت مجازی دارد.»