نجات دندان پیش از پر کردن! / حقیقتی که تبلیغات نمی‌گویند

فرارو- پوسیدگی دندان یکی از شایع‌ترین مشکلات دهان و دندان در سراسر جهان است، اما آیا واقعاً آنطور که محصولات ادعا می‌کنند می‌توان روند آن را معکوس کرد؟ 

به گزارش فرارو به نقل از نیویورک تایمز، تبلیغات گسترده‌ای که درباره خمیردندان‌ها، پودرها و آدامس‌های خاص می‌شود، این تصور را ایجاد کرده‌اند که می‌توان پوسیدگی دندان را معکوس کرد. اما آیا واقعاً چنین امکانی وجود دارد؟ کارشناسان دندانپزشکی دیدگاه متفاوتی دارند. اکثر ما می‌دانیم که بهترین راهکار برای پیشگیری از پوسیدگی دندان، کاهش مصرف مواد قندی و رعایت بهداشت دهان و دندان از طریق مسواک زدن و نخ دندان کشیدن منظم است. اما وقتی پوسیدگی آغاز شد یا حتی به مرحله‌ای پیشرفته‌تر یعنی ایجاد حفره (کَریِس) رسید، آیا می‌توان آن را متوقف یا حتی معکوس کرد؟ این روزها محصولات متعددی از آدامس‌های ضد پوسیدگی گرفته تا خمیردندان‌ها و پودرهایی که ادعا می‌کنند مینای دندان را بازسازی می‌کنند، در بازار تبلیغ می‌شوند. در اینجا نظر متخصصان درباره مؤثر بودن این محصولات و امکان بازگشت‌پذیری پوسیدگی دندان بررسی شده است. 

دهان انسان محل زندگی انواع باکتری‌هاست؛ برخی مفید و برخی مضر. این باکتری‌ها به سطح دندان‌ها می‌چسبند و لایه‌ای چسبناک به نام پلاک را تشکیل می‌دهند. باکتری‌های مضر عاشق قند و نشاسته هستند؛ مواد موجود در نوشابه‌های شیرین، آب‌میوه‌ها، شیرینی‌ها و شکلات‌ها. این باکتری‌ها پس از تغذیه از این خوراکی‌ها، اسیدهایی تولید می‌کنند که به‌تدریج مواد معدنی ضروری مانند کلسیم و فسفات را از دندان‌ها خارج می‌کنند. به گفته دکتر جان فدرستون، استاد بازنشسته علوم دندانپزشکی پیشگیری و ترمیمی در دانشگاه کالیفرنیا سان‌فرانسیسکو، این فرآیند به نام «دمینرالیزاسیون» یا «از دست رفتن مواد معدنی» شناخته می‌شود. این روند می‌تواند طی ماه‌ها یا حتی سال‌ها به تضعیف مینا و در نهایت تشکیل حفره در دندان منجر شود. سرعت پیشرفت پوسیدگی، تا حد زیادی به میزان مصرف خوراکی‌های شیرین و نشاسته‌ای و همچنین رعایت بهداشت دهان بستگی دارد. 

پاسخ به این سؤال مثبت است، اما با یک شرط مهم: تنها در مراحل بسیار ابتدایی پوسیدگی. دکتر مارگریتا فونتانا، استاد دندانپزشکی در دانشگاه میشیگان، معتقد است که اگر پوسیدگی زود تشخیص داده شود، امکان معکوس کردن آن وجود دارد. در مراحل اولیه، زمانی که بخشی از مواد معدنی درست زیر سطح دندان از دست رفته اما هنوز حفره‌ای ایجاد نشده، ممکن است لکه‌ای سفید، قهوه‌ای یا حتی سیاه روی دندان ظاهر شود. این علامت می‌تواند نشانه آغاز پوسیدگی باشد. در این مرحله، می‌توان فرآیندی به نام «رمینرالیزاسیون» یا بازگرداندن مواد معدنی به دندان را آغاز کرد. به گفته دکتر یاسمی او. کریستال، استاد دندانپزشکی کودکان در دانشگاه نیویورک، بزاق دهان به‌طور طبیعی حاوی کلسیم و فسفات است و پس از هر وعده غذایی به ترمیم سطح دندان کمک می‌کند. 

با این حال، به دلیل رژیم غذایی پر از قند و نشاسته که امروزه رایج است، بزاق به تنهایی نمی‌تواند وظیفه محافظت یا ترمیم مینای دندان را انجام دهد. به همین دلیل، متخصصان توصیه می‌کنند که از خمیردندان‌های حاوی فلوراید استفاده شود. فلوراید نه تنها تولید اسید توسط باکتری‌ها را کاهش می‌دهد، بلکه به بزاق کمک می‌کند تا کلسیم و فسفات را بهتر به دندان بازگرداند. به گفته دکتر کریستال، استفاده منظم از این نوع خمیردندان مؤثرترین و کم‌هزینه‌ترین روش برای حمایت از روند رمینرالیزاسیون است. علاوه بر خمیردندان، فلوراید موجود در آب آشامیدنی نیز نقش مهمی در پیشگیری از پوسیدگی دارد؛ به‌ویژه زمانی که همراه با محصولات بهداشتی حاوی فلوراید استفاده شود. 

با اینکه بسیاری از افراد با کمک خمیردندان‌های معمولی می‌توانند پوسیدگی اولیه را معکوس کنند، اما برخی افراد به مراقبت‌های بیشتری نیاز دارند. افرادی که بزاق کمتری تولید می‌کنند مانند سالمندان، زنان پس از یائسگی، افراد سیگاری یا کسانی که داروهای خاصی مصرف می‌کنند، ممکن است نیاز به محصولات قوی‌تری داشته باشند. در چنین مواردی، دندانپزشک ممکن است خمیردندان‌های دارای فلوراید با غلظت بالاتر یا دهان‌شویه‌ها، ژل‌ها و وارنیش‌های خاصی تجویز کند که قابل استفاده در منزل یا مطب دندانپزشکی هستند. علاوه بر این، جویدن آدامس بدون قند می‌تواند در کنار رعایت بهداشت دهان، به افزایش بزاق کمک کند. به گفته انجمن دندانپزشکی آمریکا، بزاقی که هنگام جویدن آدامس تولید می‌شود، حاوی مواد معدنی بیشتری نسبت به بزاق معمولی است و می‌تواند نقش مؤثری در تقویت مینا داشته باشد. همچنین، آدامس با کمک به تمیز کردن دندان‌ها از باقی‌مانده‌های غذایی، در کاهش خطر پوسیدگی نیز مؤثر است. 

اگر پوسیدگی پیشرفت کرده و منجر به ایجاد حفره شده باشد، دیگر امکان بازگرداندن وضعیت به حالت اولیه وجود ندارد. در چنین شرایطی، به گفته دکتر کریستال، باید حفره با مواد ترمیمی پر شود. با این حال، حتی پس از ایجاد حفره نیز می‌توان از بدتر شدن آن جلوگیری کرد. دکتر دومنیک تی. زیرو، استاد دانشگاه ایندیانا، تأکید می‌کند که با رعایت بهداشت مناسب یعنی مسواک زدن دوبار در روز به مدت دست‌کم دو دقیقه و نخ دندان کشیدن روزانه می‌توان از رشد باکتری‌های مضر درون حفره و گسترش پوسیدگی جلوگیری کرد. 

برخی پژوهش‌ها حاکی از آن است که ترکیباتی مانند زایلیتول و هیدروکسی‌آپاتیت که در برخی از پودرهای معدنی، خمیردندان‌ها و آدامس‌های خاص به کار می‌روند، ممکن است به بازسازی مواد معدنی دندان کمک کنند. با این حال، همه متخصصان شرکت‌کننده در این تحقیق متفق‌القول بودند که شواهد علمی کافی برای اثبات اثربخشی این محصولات در مقایسه با فلوراید وجود ندارد. به‌عنوان نمونه، برخی آزمایش‌های محدود درباره خمیردندان‌های حاوی هیدروکسی‌آپاتیت انجام شده‌اند، اما چند مورد از آن‌ها توسط خود شرکت‌های تولیدکننده تأمین مالی شده‌اند. دکتر فونتانا نیز خاطرنشان می‌کند که این آزمایش‌ها بیشتر بر افرادی انجام شده‌اند که در معرض خطر بالای پوسیدگی نبوده‌اند، بنابراین نمی‌توان نتایج را به همه افراد تعمیم داد. 

او به صراحت می‌گوید: «هیچ‌کس تاکنون نشان نداده که این محصولات حتی نزدیک به کارایی خمیردندان‌های حاوی فلوراید باشند.» در نهایت، دکتر کریستال هشدار می‌دهد: «همانند بسیاری از محصولاتی که در شبکه‌های اجتماعی تبلیغ می‌شوند، اگر خیلی خوب به نظر برسند، احتمالاً واقعیت ندارند. میانبری در کار نیست.» پوسیدگی دندان، در مراحل اولیه، با کمک فلوراید، بزاق و رعایت بهداشت قابل بازگشت است. اما وقتی این آسیب جدی‌تر شود، باید با مداخلات دندانپزشکی از بدتر شدن آن جلوگیری کرد. در این میان، وعده‌های جذاب برخی محصولات جایگزین، هنوز توسط علم تأیید نشده‌اند.