چاقی شکمی یکی از عوامل مهم خطر برای بیماری‌های قلبی، دیابت و سندرم متابولیک است. در حالی که بسیاری از افراد این نوع چاقی را تنها به پرخوری یا کم‌تحرکی نسبت می‌دهند، تحقیقات نشان می‌دهد استرس روانی مزمن نیز می‌تواند نقش قابل‌توجهی در افزایش چربی‌های ناحیه شکم ایفا کند.
چربی‌های ناحیه شکم، برخلاف چربی‌های زیرپوستی سایر نقاط بدن، بافتی فعال از نظر متابولیکی محسوب می‌شوند. این چربی‌ها هورمون‌ها و مواد التهابی متعددی ترشح می‌کنند که می‌توانند زمینه‌ساز بیماری‌های مزمن شوند. یکی از عوامل کمتر دیده‌شده در پیدایش این چاقی، استرس مزمن و طولانی‌مدت است.
وقتی فرد تحت استرس شدید قرار دارد، بدن او وارد حالتی موسوم به «پاسخ جنگ یا گریز» می‌شود. در این حالت، غده فوق‌کلیوی شروع به ترشح هورمون‌هایی مانند کورتیزول و آدرنالین می‌کند. اگر این وضعیت برای مدت طولانی تکرار شود، سطح بالای کورتیزول می‌تواند تعادل متابولیک بدن را بر هم زند.
بر اساس پژوهش‌های منتشرشده در مجله‌ی روان‌شناسی سلامت، سطح بالای کورتیزول به‌ویژه با افزایش تجمع چربی احشایی (چربی اطراف اندام‌ها در ناحیه شکم) مرتبط است. برخلاف چربی‌های ران و باسن، این نوع چربی مستقیماً با مقاومت به انسولین، افزایش تری‌گلیسرید و التهاب‌های مزمن در ارتباط است.
افزون بر اثرات فیزیولوژیک، استرس روانی می‌تواند الگوهای رفتاری افراد را نیز تغییر دهد. تمایل به مصرف خوراکی‌های پرچرب، شیرین یا شور در زمان اضطراب بسیار شایع است؛ پدیده‌ای که اصطلاحاً به آن “خوردن احساسی” یا emotional eating گفته می‌شود. این نوع رفتار، همراه با کاهش تمایل به فعالیت بدنی، شرایط را برای چاقی شکمی فراهم می‌کند.
یکی دیگر از نکات مهم، اختلال در کیفیت خواب در اثر استرس است. کم‌خوابی یا خواب ناآرام، ترشح هورمون گرلین (افزاینده‌ی اشتها) را بالا می‌برد و در مقابل، سطح لپتین (هورمون سیری) را کاهش می‌دهد. نتیجه، افزایش پرخوری و ذخیره‌ی چربی بیشتر در ناحیه شکم خواهد بود.
نکته قابل توجه این است که همه افراد به یک شکل به استرس پاسخ نمی‌دهند. ژنتیک، سبک زندگی، نوع رژیم غذایی، حمایت اجتماعی و وضعیت خواب همگی در تعدیل اثرات استرس مؤثرند. اما در مجموع، بیشتر پژوهش‌ها تأکید دارند که استرس مزمن، حتی بدون تغییر در کالری مصرفی، می‌تواند الگوی چربی بدن را به سمت شکم متمایل کند.
کارشناسان تغذیه و روان‌شناسی سلامت پیشنهاد می‌کنند که برای کنترل این روند، باید به سراغ راهکارهای کاهش استرس مانند مدیتیشن، یوگا، پیاده‌روی، یا گفت‌و‌گو با روان‌درمانگر رفت. در عین حال، ایجاد الگوی خواب منظم و مصرف غذاهای متعادل، می‌تواند مانعی مهم در برابر چاقی شکمی باشد.
در نهایت، چاقی شکمی تنها پیامد کالری اضافه نیست؛ بلکه برآیندی از تعامل بدن و روان در شرایط مزمن زندگی است. توجه به سلامت روان، دیگر یک توصیه لوکس نیست؛ بلکه بخشی از نسخه‌ی ضروری پیشگیری از بیماری‌های متابولیک محسوب می‌شود.
و اگر احساس می‌کنید استرس و تغییرات بدن‌تان از کنترل خارج شده، حتماً در کنار رعایت توصیه‌های رفتاری، با یک مشاور روان‌شناس یا پزشک متخصص در این حوزه مشورت کنید. رسیدگی زودهنگام، می‌تواند از بروز مشکلات جدی‌تر جلوگیری کند.
تهیه و تنظیم:زینب میرزائی نصیر
source