آرمان امروز_گروه اقتصادی: در پی اعلام آتش‌بَس میان ایران و اسرائیل که پس از حدود ۱۲ روز درگیری برقرار شد، بازارهای مالی در ایران و منطقه خاورمیانه به‌شدت تحت تاثیر قرار گرفتند.
در پی اعلام آتش‌بَس میان ایران و اسرائیل که پس از حدود ۱۲ روز درگیری برقرار شد، بازارهای مالی در ایران و منطقه خاورمیانه به‌شدت تحت تاثیر قرار گرفتند. در قالب گزارشی جامع، تأثیر آتش‌بَس بر قیمت نفت، طلا، ارز و بازار سرمایه بررسی و تحلیل‌های اقتصاددان برجسته، سید مرتضی افقه، درباره الزامات پیشرفت اقتصادی ایران در زمان صلح آورده شده است.
چشم‌انداز بازارهای جهانی و منطقه‌ای
آتش‌بس سیاسی-اقتصادی ایجاد کرد که همچنان شکننده، اما با تأثیر ملموس بر بازارها همراه شد. دو مؤلفه اصلی «بازگشت ریسک‌پذیری» و «تنها آرامش موقتی» هم‌زمان ظاهر شدند: در بازارهای جهانی، تمایل به سرمایه‌گذاری در دارایی‌هایی با ریسک نسبتاً بالاتر مانند سهام و رمزارز افزایش یافت. نفت با کاهش محسوس مواجه شد و میل به سرمایه‌گذاری در بخش انرژی پالایشگاهی اوج گرفت. در منطقه خاورمیانه، شاخص‌ها، به‌ویژه در کشورهایی مانند عربستان، امارات و قطر، به‌دلیل کاهش نگرانی از اختلال در تردد نفت در تنگه هرمز، به سرعت رشد کردند. این حال‌وهوا در ایران نیز به‌وضوح مشاهده شد؛ بورس تهران تحت تاثیر احتیاط فعالان و کاهش قابل‌توجه دلار و طلا، وارد فاز ثبات نسبی شد. اما این آرامش تا حد زیادی وابسته به دوام کاهش تنش و حرکت مذاکرات سیاسی به سمت نتیجه مثبت است.
تحولات بازار نفت
آتش‌بَس موجب بازگشت آرامش در نگرش به امنیت مسیرهای انتقال نفت شد. در نتیجه:
قیمت نفت خام برنت با افت حدود ۶ تا ۷ درصد، به نرخ‌هایی در محدوده ۶۴ تا ۶۶ دلار رسید، پس از افت اولیه، تثبیت نسبی مشاهده شد. WTI نیز همراه با برنت کاهش یافت و حمایت‌هایی در محدوده مشابه پیدا کرد.
تحلیلگران بازار انرژی افزایش تولید آمریکا و OPEC+ را هم‌زمان با این آتش‌بَس یکی از عوامل تقویت‌کننده افت نفت دانستند. در ایران، کاهش قیمت نفت موجب رشد سهام شرکت‌های پالایشی شد، اما فعالان نسبتاً محتاط باقی ماندند. از دیدگاه افقه، اگر آتش‌بس پابرجا بماند، نفت می‌تواند در محدوده ۶۵ تا ۷۰ دلار تثبیت شود، اما در صورت بازگشت تنش، بازگشتی سریع به بالای ۷۷ دلار محتمل خواهد بود.
روند قیمت طلا
طلا که همواره نماد دارایی امن به‌شمار می‌آید، پس از اعلام آتش‌بَس کاهش قابل‌ملاحظه‌ای داشت:
تا بیش از ۲ درصد افت کرد و به سطوح پایین‌تر از ۳۳۲۰ دلار رسید؛ سپس در حدود ۳۳۲۵ تا ۳۳۳۰ دلار تثبیت شد. کارشناسان فنی تحلیل کردند که اگر حمایت ۳۳۰۰ دلار حفظ شود، احتمال برگشت وجود دارد؛ اما در صورت شکست آن، سناریوی کاهشی ممکن است ادامه یابد. به گفته افقه، در زمان صلح باید توجه ویژه‌ای به بازار طلا داشته باشیم؛ چراکه ثبات در بازار جهانی و داخلی نیاز به تنظیم دقیق سیاست‌هایی دارد که مانع از جهش مجدد طلا شود.
وضعیت بازار ارز داخل
آتش‌بَس به‌صورت مستقیم نرخ ارز را تحت تأثیر قرار داد: دلار آزاد در تهران به کانال ۸۴ هزار تومان بازگشت و قیمت‌ها ثبات بیشتری یافت. فاصله نرخ رسمی با بازار آزاد کاهش یافت و زمینه برای کاهش هیجان خرید طلا و ارز ایجاد شد. افقه معتقد است که این وضعیت هنوز شکننده است؛ چرا که بخش بزرگی از توان تصمیم‌گیری در نوسانات ارزی همچنان وابسته به تنش‌های خارجی، سیاست‌های تحریمی و در برخی موارد تصمیمات داخلی است. تا زمانی که مذاکرات به نتیجه نهایی نرسد و چشم‌انداز روشنی در سیاست خارجی پدید نیاید، تلاطم نرخ ارز پابرجا خواهد بود.
بررسی بازار سرمایه ایران
بورس تهران در پی انتشار خبر آتش‌بَس ابتدا با افزایش احتیاط همراه بود، اما پس از چند روز بهبود نسبی مشاهده شد: نمادهای صادراتی به‌دلیل امید به کاهش ریسک در تراز تجاری، محور اصلی رشد بودند. سرمایه‌گذاران رفتار محتاطانه انتخاب کردند، تا زمان مشخص شدن ابعاد سیاسی و اقتصادی آتش‌بَس. از دید افقه، اگر ساختار اقتصاد اصلاح نشود، تکیه صرف بر نوسانات سیاسی کافی نیست. وی بارها تاکید کرده است که توسعه بورس نیازمند شفافیت مبلغی، اصلاح پاسخ‌های ساختاری و حکمرانی نیروهاست.
خوش بینی نسبت به آینده
نظرات مرتضی افقه درباره الزامات لازم برای بهره‌برداری از زمان «صلح داخلی – خارجی» قابل توجه است. به عقیده او ثبات و خوش‌بینی اقتصادی برای جذب سرمایه‌گذاری ضروری است. با تاکید بر بی‌ثباتی داخلی و خارجی، می‌گوید که بدون ثبات اقتصادی نمی‌توان جذب سرمایه مولد داشت. او می افزاید: اصلاح ساختار حکمرانی با تاکید بر شایسته‌سالاری از دیگر ملاک های پیشرفت اقتصادی در این شرایط است. انتخاب مدیران تخصصی به‌جای سیاسی‌کاری، کلید حل مشکلات است. او اشاره می‌کند که حتی شعارهای اقتصادی بدون الزامات اجرایی و مدیریتی جدی، شعاری بیش نیستند.
از نظر این اقتصاددان، رفع تحریم‌ها و عضویت در نهادهای بین‌المللی مانند FATF و پالرمو برای تامین دسترسی بانکی و کاهش ریسک صادراتی ضروری‌اند. وی معتقد است اقتصاد ایران باید از حالت «شرطی‌شدگی» ۰خارج شود. افقه به تجربه کشورهای چین، مالزی و کره‌جنوبی اشاره می‌کند که بدون نفت اما با اراده توسعه و تربیت نیروی انسانی قوی پیشرفت کردند. ایران با اتکای صرف به نفت به توسعه واقعی نمی‌رسد. در شرایط بحرانی اقتصاد، آزادی کامل قیمت‌گذاری (بدون مداخله در نرخ ارز و قیمت حامل‌های انرژی) به افزایش فاصله طبقاتی و وخامت شرایط زندگی مردم می‌انجامد. دولت باید نقش حمایتی از اقشار آسیب‌پذیر را حفظ کند. افقه هشدار می‌دهد که کسری بودجه تورم‌زا است و باید با حذف ردیف‌های زائد غیرضروری و استفاده از منابع داخلی بدون فروش نفت بی‌رویه، اصلاح شود.
تاثیر بر رمزارز و بازارهای دیجیتال
از آنجا که بیت‌کوین و سایر رمزارزها تحت تأثیر بازارهای امن و ریسک‌پذیر قرار دارند:
بیت‌کوین در کوتاه‌مدت تا کانال ۱۰۶ هزار دلار افزایش یافت، اما این رشد پایدار نبود و پس از آن افت محسوس داشت. افقه هشدار می‌دهد که این نوسانات هیجانی هستند و سرمایه‌گذاری در رمزارز نیازمند تحلیل بلندمدت و مدیریت ریسک است.
چشم‌انداز بلندمدت و توصیه‌های نهایی
آتش‌بَس سیاسی، فرصتی موقتی برای کاهش تنش و احیای نسبی بازارها فراهم کرد. اما برای تبدیل این فرصت به فرآیند توسعه اقتصادی واقعی، اجزای زیر ضروری‌اند:
استمرار پیگیری مذاکرات سیاسی و رفع تحریم‌ها تا اقتصاد ایران بتواند به فضای امن بین‌المللی بازگردد.
تحولات ساختاری داخلی در حکمرانی و انتخاب مدیران تخصصی، نه سیاسی، در سطوح کشور.
سیاستگذاری اقتصادی واقعبینانه که استخراج نفت را به‌تنهایی محور قرار ندهد، بلکه بر توان انسانی، تولید صنعتی و وابستگی به منابع داخلی تاکید کند.
افزایش شفافیت بودجه و کاهش هزینه‌های اضافی، همراه با گسترش سیستم بانکی و مالیاتی کارآمد.
حمایت هدفمند دولت از اقشار آسیب‌پذیر، همراه با پرهیز از سیاست‌هایی که موجب تورم سریع شود. آتش‌بَس سیاسی که اکنون برقرار شده، می‌تواند نقطه شروعی برای ثبات نسبی بازار نفت، ارز، طلا و سرمایه باشد. اما از نظر مرتضی افقه، اصلاحات اقتصادی، ساختاری و حکمرانی، در کنار رفع تحریم و ارتباط سازنده با دنیا، شرط عبور از بحران است. بدون این اصلاحات، هیچ آتش‌بَسی دوام نخواهد یافت و کشور از مسیر توسعه اقتصادی دور خواهد ماند.
source