آرمان امروز- عرفان بیوک‌نژاد: در شرایطی که کشور با پیچیدگی‌های داخلی و بین‌المللی متعددی مواجه است، لزوم راه‌اندازی «بازار آزاد ایده‌ها و نظرات» به‌عنوان یک ضرورت سیاسی و حکمرانی کارآمد بیش از پیش احساس می‌شود. این بازار نه صرفاً عرصه‌ای برای تبادل دیدگاه‌ها، بلکه بستری استراتژیک برای شناسایی ریسک‌ها، کشف نقاط ضعف و ارتقای کیفیت تصمیم‌سازی در سطوح مختلف حاکمیت تلقی می‌شود.
کارکرد کلیدی چنین بازاری، ایجاد نورافکن بر نقاط کور نظام سیاسی و فراهم‌سازی امکان واکنش به‌موقع در برابر بحران‌هاست؛ چرا که بسیاری از تصمیمات مهم زمانی اتخاذ می‌شوند که فرصت‌ها از دست رفته و هزینه‌ها افزایش یافته است. در صورتی که ظرفیت‌های انتقادی جامعه فعال باشند و امکان طرح آزادانه نقدها و پیشنهادها وجود داشته باشد، حاکمیت می‌تواند از طریق عقل جمعی جامعه به نوعی «بازتابندگی سیاسی» دست یابد؛ بازتابی که در آن واقعیت‌ها بدون پرده‌پوشی آشکار می‌شوند.
بر این اساس، مشارکت دادن مردم در فرآیند شناسایی مشکلات و راهکارها، به معنای شریک کردن آن‌ها در عقلانیت سیاسی نظام است. چنین مشارکتی، نه‌تنها موجب افزایش سرمایه اجتماعی و اعتماد عمومی می‌شود، بلکه از غافلگیری‌های سیاسی و مدیریتی نیز جلوگیری می‌کند.
نکته مهم دیگر در این زمینه، ضرورت نهادسازی برای تحقق این بازار است. اگرچه برخی نهادهای قانونی و ساختاری برای شنیدن صداهای مختلف در کشور وجود دارند، اما تقویت جایگاه و کارکرد آن‌ها می‌تواند به شکل‌گیری یک گفت‌وگوی ملی مؤثر بین حاکمیت و جامعه کمک کند؛ گفت‌وگویی که هدف نهایی آن، رسیدن به هم‌فهمی و هم‌افزایی عمومی است. به نظر می‌رسد در دوره جدید، بازنگری در نحوه مواجهه با نقد و نظر و عبور از تلقی‌های امنیتی نسبت به مخالف‌خوانی، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر برای حکمرانی مؤثر و آینده‌نگر باشد. راه‌اندازی بازار آزاد ایده‌ها، می‌تواند به یکی از ستون‌های ثبات و پویایی سیاسی کشور بدل شود.
پیمان خواجوی، کارشناس سیاسی، در گفت‌وگو با روزنامه آرمان امروز با تحلیل رخدادهای جنگ ۱۲ روزه و فضای سیاسی-امنیتی پس از آن در کشور، تأکید کرد که این رویداد به‌عنوان یک مقطع مهم تاریخی، فرصتی برای تمایز دقیق میان نیروهای ملی و غیرملی فراهم کرد. به گفته او، مواضع افراد، احزاب و فعالان سیاسی در جریان این بحران می‌تواند معیار مناسبی برای سنجش میزان تعهد آن‌ها به امنیت ملی، منافع مردم و مصالح کشور باشد. وی با اشاره به این که «این جنگ، سره را از ناسره مشخص کرد»، تصریح کرد: این دوره نشان داد چه کسانی جان، معیشت، سلامت و کرامت مردم برایشان اهمیت دارد و چه کسانی فاقد چنین دغدغه‌هایی هستند. خواجوی بر این باور است که تحلیل مواضع علنی چهره‌ها در این بحران، می‌تواند به درک دقیق‌تری از ترکیب نیروهای سیاسی، اجتماعی و دانشگاهی کشور منجر شود و مشخص کند دلسوزان واقعی نظام چه کسانی هستند.
این کارشناس سیاسی با نگاهی به گذشته، افزود: از دوران پس از پایان دولت آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، همواره با گسترش رقابت سیاسی، برخی جریان‌ها با استفاده از اتهام‌زنی و تخریب، بسیاری از نیروهای کارآمد را از صحنه حذف کردند. وی گفت: در تمام این سال‌ها، فضای سیاسی کشور مملو از برچسب‌هایی چون «جاسوس»، «وابسته به آمریکا» و «عامل بیگانه» بوده است، که حتی گریبان چهره‌های برجسته‌ای را گرفت که سابقه مسئولیت‌های ارشد یا فعالیت علمی و دانشگاهی داشتند.
او ادامه داد: با این روند، نه‌تنها نیروی انسانی فهیم و نخبه را از دست دادیم، بلکه در عوض، صحنه سیاسی به نفع جریاناتی با مواضع رادیکال و تندروانه خالی شد؛ جریاناتی که ناتوان از ارائه تحلیل‌های عمیق و واقع‌بینانه، هزینه‌های بسیاری را بر کشور تحمیل کرده‌اند.
خواجوی با ابراز نگرانی از روندهای گذشته، خاطرنشان کرد: حذف نیروهای ملی با نگاه‌های متفاوت و نقدهای فکری، در نهایت به تضعیف بدنه کارشناسی کشور منجر شده است. او تأکید کرد: باید به کسانی که دل در گرو کشور دارند، آزادی بیان بیشتری داده شود؛ حتی اگر نظرات‌شان با گفتمان رسمی نظام متفاوت یا در تضاد باشد. این آزادی، برخلاف تصور برخی، نه‌تنها تهدیدآمیز نیست بلکه عامل تقویت امنیت ملی است.
او افزود: سال‌هاست بسیاری از فعالان سیاسی و دانشگاهی نسبت به امنیتی‌سازی موضوعاتی چون حجاب یا تعیین صلاحیت‌ها هشدار می‌دادند، اما این هشدارها نادیده گرفته شد. امروز مشخص شده که آن‌هایی که این مسائل را امنیتی می‌دانستند، درک درستی از مفهوم امنیت ملی نداشتند.
این تحلیلگر با تأکید بر ضرورت بازاندیشی در نگاه‌های امنیتی رایج، گفت: برخی از تصمیم‌گیران، با تحلیل‌های نادرست از مفاهیمی چون جاسوسی، دشمن و نفوذ، مسیرهای اشتباهی را پیش پای سیاست‌گذاران کشور گذاشته‌اند. به گفته او، امروز نیازمند فضایی هستیم که در آن افراد بتوانند آزادانه نقدهای خود را نسبت به عملکرد نهادهای اطلاعاتی، امنیتی و سیاسی بیان کنند و از این نقدها برای اصلاح و ارتقای کارآمدی ساختارها بهره‌برداری شود.
پیمان خواجوی در پایان تأکید کرد: امنیت ملی در بستر تنوع دیدگاه‌ها، گفت‌وگوی آزاد و احترام به نقدهای نخبگان ساخته می‌شود، نه در فضای حذف، تخریب و برچسب‌زنی. به باور او، اگر این مسیر در پیش گرفته شود، آینده کشور با ثبات‌تر و مردمی‌تر خواهد بود.
source