آرمان امروز-گروه اقتصادی: در پی پایان جنگ ۱۲ روزه میان ایران و اسرائیل، تحلیلی رسانهای و بررسی کارشناسی نشان میدهد که این بحران، اگرچه بهسرعت فروکش کرد، اما ضربهای عمیق به زیرساختهای اقتصادی، امنیت ذهنی مردم و تراز قدرت منطقهای وارد ساخت. اکنون نقطه عطفی است برای ورود به مسیر توسعهمحور—نیازمند بازسازی عمیق، نوسازی سیاستها و بازتعریف جایگاه ایران در عرصه داخلی و جهانی.
۱. تجربه شوک؛ بازنگری ضروری
نیکلا گرجستانی، مقام ارشد بانک جهانی، در سرمقالهای در روزنامه «دنیای اقتصاد» تأکید میکند که جنگ ۱۲ روزه، اگرچه تلخ، اما فرصت «میمونی» برای بازنگری سیاستهاست. او با اشاره به تجربه چین پس از حکومت دنگ شیائوپینگ، گفته است:«شوکی که جنگ … وارد آورد فرصت تلخ اما میمونی است برای بازنگری مسیر سیاستی پیش رو».
وی از ایران خواسته که به سمت یک «حکومت توسعهمحور» (development state) حرکت کند؛ حکومتی قوی، مقتدر، سیاستمدار و فناوریمحور که بتواند زیرساختهای آسیبدیده را بازسازی کند، اقتصاد را سامان دهد و رفاه عمومی را ارتقا دهد. گرجستانی چارچوبی چهار مرحلهای پیشنهاد داده:
1. تشخیص «ابر چالشهای اقتصادی»، مثل بیثباتی مالی، ناترازی انرژی، ضعف زیرساختها و تورم.
2. بهرهگیری از تجربه کشورهای بحرانزده موفق—مانند چین و کرهجنوبی—برای بازسازی.
3. ترسیم مسیر سیاستی از جنس دولت توسعهگرا.
4. تبیین نقش نهادهای حکومتی و مدنی برای مدیریت «فرآیند گذار» .
۲. تجربه جهانی؛ درسهایی از کره، ژاپن، و ویتنام
مطالعه موردی کرهجنوبی پس از جنگ کره نشان میدهد که کشورهایی با نهادهای قدرتمند پیشاجنگ، سریعتر بازیابی شدهاند. «کشورهایی که از ساختارهای نهادی قدرتمندی در دوران پیشاجنگ برخوردار بودند … بازیابی اقتصادی سریعتری داشتند».
مثال کرهجنوبیِ دهه ۱۹۶۰ مؤید این است که ترکیب کمک خارجی، سیاستگذاری توسعهای دولتی و برنامههای توسعه شفاف، میتواند از اقتصاد جنگزده، توسعهیافتهای با درآمد سرانه بالا بسازد. این مدل «دولت توسعهگرا» نیازمند قدرت اجرایی و توان تصمیمگیری سریع است .
۳. اولویتبندی سیاستی بعد از جنگ
الف) بازسازی زیرساختها تقویت زیرساختهای حیاتی و بازسازی مناطق آسیبدیده پس از آتشبس باید در اولویت قرار گیرد. برای این منظور لازم است:
شهرداریها مجوزهای سریعالسیر ساختوساز بدهند.
بانکها تسهیلات بازسازی با نرخ کم ارائه کنند.
پروژههای نیمهتمام مانند راهها، برق، آب، گاز در اولویت قرار بگیرند تا اعتمادسازی اقتصادی شکل گیرد.
ب) تثبیت اقتصاد کلان
گرجستانی از ناترازی مالی-انرژتیک و بیانضباطی در بودجه بهعنوان چالشهای اصلی یاد کرده است—بیثباتی که اگر کنترل نشود، در بازسازی بحران ایجاد میکند .
ج) جذب سرمایه داخلی و خارجی
حمیدامین اسماعیلی، رئیس کمیسیون اقتصادی حزب اتحاد ملت، تأکید دارد: وحدت ملی ایجادشده، باید با:
تشکیل اتاقهای فکر با مشارکت نخبگان
جذب سرمایه و تکنولوژی خارجی چه منطقهای و چه جهانی
اصلاح سیاست خارجی برای تعامل با نظام بینالملل همراه شود؛ تا ایران وارد زنجیره تأمین منطقهای شده و فناوری، مدیریت و بازار جهانی را جذب کند.
۴. مولفههای اجتماعی و سیاسی: انسجام یا استحاله؟
جامعهشناسان هشدار میدهند که انسجام ملی فعلی که پس از جنگ ایجاد شده، «عاطفی، احساسی و احتمالاً موقت» است. دکتر تقی آزاد ارمکی با اشاره به گروههای رادیکال داخلی معتقد است: «این گروهها حیاتشان در بینظمی، بیاخلاقی و تنش است.»
او بر لزوم: گفتوگوی ملی متشکل از طبقات اجتماعی و سیاسی، محدود شدن نقش گروههای افراطی در نهادهای تصمیمساز مانند مجلس و شورای عالی امنیت ملیف تقویت وفاق اجتماعی و استفاده از تجربههای ملموس وحدت (مثلاً در زمان بحران، زندانیان و زندانبانان در کنار هم ایستادند) تأکید کرد.
۵. امنیتی، منطقهای و بینالمللی
الف) تداوم آتشبس؛ شرط اول توسعه
علیرضا سلطانی، کارشناس بینالملل، معتقد است: برای تداوم آتشبس میان ایران و اسرائیل، لازم است ایران با آمریکا وارد مذاکرات شود. افزایش تنش با آمریکا، منجر به شکنندهتر شدن آتشبس خواهد شد. مناسبات بهتر ایران با کشورهای همسایه (عربستان، امارات، ترکیه، مصر)، ثبات سیاسی و اقتصادی و پایان جنگ را تقویت میکند.
ب) فرصت منطقهای؛ بهرهگیری از نظم چندقطبی
پایان جنگ ۱۲ روزه، زمینه ظهور نظم جدید «چندمنطقهای» در خاورمیانه فراهم کرده و ایران باید موقعیت خود را در این نظم بسازد و همافزایی با قدرتهای نوظهور منطقهای را ارتقا دهد.
۶. خلاصه و توصیههای راهبر
خلاصه و توصیههای راهبردی
محور توسعهمحور اقدام پیشنهادی بازده کوتاهمدت
بازسازی زیرساختها صدور مجوز سریع ساختوساز، ارائه تسهیلات بانکی ارزان، تکمیل پروژههای نیمهتمام ایجاد اشتغال، افزایش اعتماد عمومی، رونق فعالیتهای عمرانی
تثبیت اقتصاد کلان انضباط بودجهای، کنترل تورم، کاهش ناترازی انرژی و مالی کاهش نوسانات اقتصادی، کنترل تورم، جلب اعتماد سرمایهگذاران
جذب سرمایه و فناوری تشکیل اتاق فکر نخبگان، تعامل با جهان، اصلاح سیاست خارجی ورود سرمایه، انتقال فناوری، افزایش بهرهوری
دولت توسعهگرا برنامهریزی میانمدت و بلندمدت، تقویت توان تصمیمگیری اجرایی چابکی دولت، تسریع در اجرای اصلاحات، مدیریت بهتر منابع
تقویت انسجام ملی گفتگوهای ملی، کاهش نقش گروههای افراطی، افزایش وفاق اجتماعی کاهش تنشهای اجتماعی، افزایش همدلی عمومی، پایداری سیاسی
بهبود وضعیت سیاسی-امنیتی مذاکرات منطقهای و جهانی، تنشزدایی، تعامل با کشورهای همسایه و قدرتهای جهانی استمرار آتشبس، کاهش هزینههای نظامی، افزایش فضای همکاری اقتصادی
جنگ ۱۲ روزه، اگرچه ضربهزننده بود، اما فرصتی طلایی برای گذار به توسعه است. تجربه کشورهایی همچون کرهجنوبی، ژاپن و چین نشان میدهد که بازسازی موفق، نیازمند تصمیمگیری قاطع دولت، انسجام اجتماعی، و الگوهای توسعه دولتی است. اگر مسیر فوقالذکر با جدیت برداشته شود، ایران شانس این را دارد که نه تنها به مسیر رشد بازگردد، بلکه در میان بازیگران اقتصادی منطقه جایگاهی مستحکمتر و مورد احترامتر بیابد.
source