«آرمان امروز» یکسالگی دولت چهاردهم در حوزه اجتماعی را بررسی می کند؛
آرمان امروز- رها معیری: در سال گذشته (سی یکم مرداد ۱۴۰۳) کابینه دولت چهاردهم به ریاست مسعود پزشکیان، با رویکردی متفاوت در حوزه‌های اجتماعی، فرهنگی، آموزشی و مدیریتی فعالیت‌های خود را آغاز کرد. آنچه که او در دوران انتخابات وعده داده بود، سعی داشت در قالب کابینه این دولت به اجرا بگذارد. یکی از مهمترین شعارهای این دولت «بازسازی سرمایه اجتماعی»، «رفع فیلترینگ و محدودیت‌های اجتماعی» و ایستادگی و اصلاح قانون حجاب و عفاف از یک قانون سختگیرانه به یک قانون ایجابی بود که در جامعه امیدهای جدیدی برانگیخت، اما اجرای آنها در فضای مملو از مقاومت‌های تندروها روبه رو شد. حالا که یک سال از عمر این دولت می گذرد فرصت مناسبی است که عملکرد دولت چهاردهم در جامعه و فضای اجتماعی کشور را مرور کنیم. در این شرایط دولت چهاردهم با رویکردی اصلاح‌طلبانه و تمرکز بر حوزه‌های اجتماعی، فرهنگی و آموزشی، در یک سال گذشته گام‌های مؤثری در جهت بهبود وضعیت کشور برداشته است. با این حال، چالش‌هایی نیز پیش‌روی دولت قرار دارد که نیازمند همکاری و هم‌افزایی تمامی نهادها و اقشار جامعه است. به عنوان مثال در دوران تبلیغات انتخاباتی، مسعود پزشکیان بر لزوم اصلاح رویکردهای سختگیرانه در زمینه حجاب تأکید کرد. پس از آغاز به کار دولت، وی با جلوگیری از ابلاغ و اجرای قانون جدید عفاف و حجاب، نشان داد که دولت به دنبال رویکردی اصلاحی، مدنی و ایجابی در این حوزه است. پایمردی دولت بر مخالفت با اجرای قانون عفاف و حجاب، از درخشش‌های این دولت در نظر رأی‌دهندگانش به شمار آمد. دولت به رغم فشارهای سنگینی که صاحبان تریبون‌های مختلف بر او وارد می‌کردند، به دلیل برآوردی که از واکنش توده‌های مردم به اجرای این مصوبه داشت زیر بار آن نرفت و نهایتاً یک دغدغه‌ی جدی را از ذهن مردم حذف کرد.
فیلترینگ و دسترسی به اینترنت
دولت چهاردهم با ادبیاتی متفاوت در ساحت امر اجتماعی وارد عرصه شد. پزشکیان در مناظرات انتخاباتی تصریح کرد که با «فیلترینگ کور» مخالف است و باید به جوانان اعتماد کرد. پس از آغاز به کار، زمزمه‌هایی از رفع فیلتر پلتفرم‌هایی مانند اینستاگرام و واتساپ شنیده شد، اما به رغم گشایش‌هایی در رفع فیلتر برخی سکوها، عملاً این فضا به نفع منتقدان دولت قفل شد. وزیر ارتباطات دولت چهاردهم با تأکید بر اهمیت دسترسی آزاد به اطلاعات و مبانی نظری پزشکیان، در ابتدا توانست اپلیکیشن‌های واتساپ و گوگل پلی را رفع فیلتر کند. با وجود این اقدامات، انتقاداتی از سوی برخی گروه‌ها مبنی بر عدم رفع کامل فیلترینگ مطرح شد. مسعود پزشکیان نیز بر لزوم رفع هرچه سریع‌تر فیلترینگ تأکید کرده و در تلاش است تا با همکاری وزارت ارتباطات، این مهم را محقق سازد.
انسجام اجتماعی و همبستگی ملی
دولت مسعود پزشکیان در یکسال اخیر با رویکردی تازه و تاکید بر همبستگی ملی و انسجام اجتماعی، تلاش کرده تا با شناسایی و تقویت نقاط اشتراک، فاصله‌ها و اختلافات موجود در جامعه را کاهش دهد و به باور بسیاری از کارشناسان در این حوزه توانسته موفق باشد. نمونه موفقیت وی، در جنگ ۱۲ روزه اخیر با اسرائیل، دولت چهاردهم با ایجاد انسجام اجتماعی، توانست همبستگی ملی را تقویت کند. در شرایطی که دشمنان بر نارضایتی های داخلی حساب ویژه ای باز کرده بودند، این انسجامی که دولت در میان مردم ایجاد کرده، بود سبب شد که این نقشه آنها تحقق پیدا نکند، حتی مخالفان دولت چهاردهم و تندروها نیز بر این انسجام اجتماعی که در دوره جنگ شکل گرفت، اذعان ویژه ای دارند و این همان همبستگی ملی است که مشارکت در انتخابات را افزایش داد.
فضای دانشگاهی و بازگشت نخبگان
در حوزه دانشگاه‌ها، دولت چهاردهم با کاهش فضای امنیتی، زمینه بازگشت اساتید و دانشجویان اخراجی را فراهم کرد. این اقدام موجب افزایش اعتماد به دولت در میان نخبگان علمی شد. بازگشت ۳۰۰ دانشجو و نزدیک به ۱۴۰ استاد اخراجی به دانشگاه، یکی دیگر از توفیقات دولت چهاردهم با بازوی وزارت علوم بود. دولت چهاردهم با پیگیری جدی، زمینه بازگشت بسیاری از استادان و دانشجویان اخراجی را فراهم کرد. رئیس‌جمهوری در روزهای ابتدایی شهریور سال گذشته با صدور دستوری از وزیر علوم، بهداشت و آموزش و پرورش خواست پرونده همه اساتیدی را که به هر طریقی لغو قرارداد یا اخراج شده‌اند بازنگری کنند و دانشجویان را برگردانند. بررسی مجدد پرونده‌های دانشجویان و استادان اخراجی و رفع موانع قانونی، ایجاد سازوکارهای حمایتی برای بازگشت سریع به محیط‌های آموزشی، تأکید دولت بر حفظ حقوق اساتید و دانشجویان به عنوان سرمایه‌های علمی و تقویت فضای گفت‌وگوی علمی و احترام متقابل در دانشگاه‌ها، از اقدامات مهم یکسال گذشته بود. به باور کارشناسان، بازگرداندن استادان و دانشجویان اخراجی به دانشگاه از جهت احیای فضای آزاداندیشی، حفظ سرمایه‌های انسانی و کاهش مهاجرت نخبگان به توسعه علمی کشور کمک می‌کند.
کاهش نخبه گریزی
در یکسال اخیر، دولت با اجرای سیاست‌های حمایتی و اصلاحات در حوزه‌های علمی و پژوهشی، توانست روند مهاجرت نخبگان را کاهش دهد. این اقدام با ارائه تسهیلات به پژوهشگران و تسهیل در فرآیندهای اداری همراه بود. بنا به گفته معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری، مهاجرت کارکنان حوزه سلامت همواره به عنوان یکی از گلوگاه‌های این حوزه مطرح بوده‌است و از این رو، بررسی چرایی این امر نیازمند درک عمیق و برنامه‌ریزی دقیق در این عرصه است. در سال‌های اخیر، خروج اعضای سازمان نظام پزشکی از کشور با شیب صعودی قابل توجهی روبرو بوده برای مثال این رقم از ۷۵۳ نفر در سال ۱۳۹۷ به ۷۰۰۸ نفر در سال ۱۴۰۲ رسید اما خوشبختانه، با اقدامات انجام شده، این میزان در سال ۱۴۰۳ با کاهش ۱۸ درصدی همراه شده است. جزئیات این کاهش، به همراه تحلیل‌های آماری و نکات ضروری، در ادامه این گزارش ارائه شده است. با روی کار آمدن دولت چهاردهم، لزوم ایجاد تحولات اساسی در رویکرد نظام آموزشی به مدارس دولتی از سوی رئیس‌جمهور مورد تأکید قرار گرفت. پزشکیان در یکسال اخیر بارها دولت خود را ملزم به ساخت مدارس در مناطق محروم و افزایش دسترسی کودکان این مناطق به آموزش دانست. این مهم در شرایطی بود که شعار اصلی رئیس جمهور به «عدالت آموزشی» و «دسترسی همه دانش آموزان به کلاس و مدرسه» اختصاص داشت. او بارها به سر کلاس های درس و سرزده از مدارس بازدید کرد. این اتفاق چه در سخنان و چه در بیل و بنایی و آجر به دست گرفتن رئیس‌جمهور و وزیر آموزش و پرورش نمود یافته است. در راستای تحقق عدالت آموزشی، دولت چهاردهم برنامه‌ریزی برای ساخت ۷,۰۰۰ مدرسه جدید را آغاز کرد. این مدارس با همکاری خیرین و در قالب «نهضت مدرسه‌سازی» در حال احداث هستند. هدف دولت این است که تا مهرماه ۱۴۰۴ هیچ مدرسه کانکسی یا غیر استانداردی در کشور باقی نماند.
تمرکززدایی از تهران
دولت چهاردهم با تفویض اختیارات به استانداران و تقویت مدیریت محلی، سیاست تمرکززدایی را در پیش گرفت. مسعود پزشکیان در این زمینه تأکید کرد که استانداران در استان‌ها نمایندگان رئیس‌جمهور هستند و باید اختیارات لازم را برای مدیریت مؤثر امور استان‌ها داشته باشند. چندی پیش پزشکیان به این اصل بار دیگر تاکید و گفته بود که «تلاش خواهیم کرد که تمرکز را از تهران به استان‌ها منتقل کنیم تا کارها راحت‌تر مدیریت شوند.» این مهم در شرایطی رخ داد که یکی از اهداف یکسال اخیر دولت، افزایش روند مهاجرت معکوس از تهران به استان ها بود. در این زمینه استاندارهای قوی و تفویض اختیارات به آنها با هدف توسعه منطقه ای در سرزمین ایران و استانی و اینکه مردم احساس کنند که ایران متعلق به همه ایرانیان است، نه فقط تهران از اقدامات و مبانی نظری رئیس جمهور برای سه سال آینده خواهد بود.
سال دوم دولت چهاردهم، سال تثبیت رویکردهای اجتماعی
نا به تحلیل برخی صاحب‌نظران، دولت پزشکیان در سال نخستش بیشتر «مقدمه‌ای بر تغییر» بوده تا خود تغییر. او خواسته متفاوت باشد، اما رخدادهای غیرمترقبه، ساختارهای بیرون از دولت، و البته ناهماهنگی‌ها و ناتوانی‌های درون کابینه هنوز چندان اجازه نداده‌اند که تغییرات به تناسب انتظارات مردمی که به او رأی دادند محقق شود. اکنون در آستانه سال دوم، آزمون‌های سخت‌تری در انتظار اوست: از تعیین تکلیف با ناترازی‌های بی‌سابقه در انرژی گرفته تا بازسازی رابطه با جامعه مدنی، از حل مسئله اینترنت. همچنین یکی از محورهای اصلی دولت در سال و در حوزه اجتماعی ادامه تمرکز بر عدالت اجتماعی خواهد بود. انتظار می‌رود پوشش بیمه‌ای برای دهک‌های پایین جامعه گسترش یابد، طرح پزشک خانواده به سرانجام و اجرایی شود، حمایت از بازنشستگان و اقشار کم‌درآمد تقویت شود. دولت همچنان بر کاهش شکاف‌های اجتماعی و سیاسی و ایجاد فضای گفت‌وگو میان گروه‌های مختلف تأکید خواهد داشت. در این مسیر، انتظار می‌رود سیاست‌های دولت در زمینه قانون عفاف و حجاب همچنان مبتنی بر پرهیز از برخوردهای سختگیرانه باشد و آموزش و فرهنگ‌سازی جایگزین اقدامات تنش‌زا شود. موضوع فیلترینگ نیز از چالش‌های اصلی سال آینده خواهد بود. با توجه به موضع‌گیری رئیس‌جمهور، پیش‌بینی می‌شود تلاش‌ها برای رفع محدودیت‌های اینترنتی و بازگشایی پلتفرم‌های اصلی ادامه یابد، هرچند این موضوع همچنان با مقاومت برخی جریان‌ها روبه‌رو خواهد بود. دولت چهاردهم همچنین برنامه دارد عدالت ورزشی را گسترش دهد و امکانات ورزشی را به صورت متوازن‌تر در اختیار استان‌های محروم قرار دهد. علاوه بر این، حضور زنان در مناصب مدیریتی و مشارکت اجتماعی آنان نیز در سال آینده افزایش خواهد یافت و انتظار می‌رود نقش زنان در سطوح بالای تصمیم‌گیری بیش از گذشته تقویت شود. در مجموع، سال دوم دولت چهاردهم می‌تواند سال تثبیت رویکردهای اجتماعی پزشکیان باشد. اگر دولت موفق شود وعده‌های خود در حوزه آموزش، عدالت اجتماعی، آزادی‌های اجتماعی و کاهش محدودیت‌های اینترنتی را به مرحله عمل برساند، نه تنها بخشی از مطالبات جامعه محقق خواهد شد، بلکه سرمایه اجتماعی دولت نیز تقویت می‌شود. در غیر این صورت، تداوم مشکلاتی چون فشار اقتصادی، محدودیت‌های اجتماعی و مهاجرت نخبگان می‌تواند این سرمایه را تضعیف کند.
source