آرمان امروز : عبور خط مترو شیراز از نزدیکی حافظیه، هرچند امروز به مرحله اجرا رسیده است، اما همچنان یکی از بحثبرانگیزترین پروندههای میراثی سال گذشته محسوب میشود؛ پروندهای که تازه با روایتهای مقام پیشین پژوهشگاه میراث فرهنگی، پشتپرده تصمیمگیریها و چالشهای آن مشخصتر شده است.
در روزهایی که دستگاه حفار TBM آرامآرام از زیر حریم تاریخی شیراز عبور میکرد، بسیاری از جزئیات این پروژه در سطح افکار عمومی مبهم مانده بود و همین موضوع باعث شکلگیری موجی از نگرانی و پرسشهای جدی درباره روند نظارت و هماهنگی میان نهادهای مسئول شد.
اکنون که پروژه وارد مرحله جدیدی شده، اظهارت اخیر نشان میدهد میراث فرهنگی استان فارس در بخشهایی از این روند بیاطلاع نگه داشته شد و برخی از تصمیمات فنی بدون استقرار نظام پایش محلی و بدون شفافسازی عمومی پیش رفت.
توضیحات تازه از پشتپرده ماجرای عبور مترو شیراز از محدوده حافظیه نشان میدهد نگرانیها نسبت به احتمال تهدید حریم حافظیه نه یک برداشت رسانهای، بلکه موضوعی مبتنی بر ارزیابیهای فنی و مکاتبات تخصصی بوده است.
آنچه امروز مشخص شده است پژوهشگاه میراث فرهنگی در جلسات اولیه، استانداردهای فنی برای کاهش لرزش و عمقگذاری تونل را بررسی کرده اما هرگز مجوز رسمی صادر نشده است.
همین فاصله میان بررسی کارشناسی و صدور مجوز، اکنون به یکی از کانونهای اصلی ابهام تبدیل شده؛ بهویژه آنکه طرح پایش دائمی پروژه با حضور دانشگاه هنر شیراز که میتوانست حلقه اتصال میان دانش، میدانی و مدیریت شهری باشد هیچگاه نهایی نشد.
رئیس سابق پژوهشگاه حالا با بازخوانی آن روزها میگوید اگرچه در نهایت مسیر نهایی با تغییراتی اجرا شد، اما فضای تصمیمگیری در آن مقطع بهگونهای بود که هشدارهای فنی بهطور کامل در فرایند اصلی لحاظ نشد.
رئیس سابق پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری درباره تخریب میراث فرهنگی و چالشهای حفاظت از آن توضیح داد و گفت: تخریب میراث فرهنگی هم از طریق پروژههای عمرانی و هم حفاریهای قاچاق رخ میدهد و در حال افزایش است.
مصطفی دهپهلوان با اشاره به اینکه برای هر دو مورد قانون وضع شده و ضعف قوانین مطرح نیست، اما مشکل اصلی در اجرای قوانین و ضمانتهای اجرایی آنهاست، تصریح کرد: در کشورهای توسعهیافته، میراث فرهنگی کمترین آسیب را میبیند، اما در کشور ما بیشترین آسیب رخ میدهد.
وی ادامه داد: بر اساس قوانین برنامههای توسعه کشور، تمامی پروژههای عمرانی باید دارای پیوست فرهنگی باشند و طبق دستورالعمل هایاجرایی تدوین شده عمل کنند و در مرحله شناختشناسی، دستگاههای اجرایی موظفاند وزارت میراث فرهنگی و سایر نهادهای مرتبط را در جریان جزئیات قرار دهند. هر پروژه عمرانی پیش از آغاز، باید ارزیابی تأثیرات اجتماعی و فرهنگی (طرح اتاف) داشته باشد تا آثار مثبت و منفی آن بهطور دقیق شناسایی شود.
این عضو هیأت علمی گروه باستانشناسی دانشگاه تهران با اشاره به نمونه متروی شیراز خاطرنشان کرد: در مرحله طراحی، باید گزینههایی همچون تغییر مسیر، اصلاح طرح یا استفاده از فناوریهای کمتهاجمی مورد بررسی قرار گیرد تا میزان آسیب به بافت تاریخی به حداقل برسد؛ اتخاذ چنین تصمیماتی نیازمند همفکری و خرد جمعی مدیریت استان و کشور است.
عضو هیات علمی گروه باستانشناسی دانشگاه تهران گفت: میراث فرهنگی استان فارس از روند اجرای این پروژه بیاطلاع نگه داشته شده بود و پس از آغاز عملیات عمرانی، اقداماتی برای توقف پروژه صورت گرفت. با وجود کاستیهایی در مدیریت پروژه، بازدیدها و بررسیها نشان میداد که همچنان امکان مدیریت و کاهش آسیبها وجود داشت.
بخشی از متروی شیراز بدون مجوز میراث فرهنگی پیش رفت
رئیس سابق پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در توضیح روند بررسی پروژه متروی شیراز و اقدامات انجامشده از سوی پژوهشگاه یادآور شد: طی دو تا سه جلسه مشترک با مدیریت قطار شهری شیراز (چه در خود شیراز و چه در تهران) به همراه حضور مشاوران پروژه و متخصصان پژوهشگاه، تمامی ابعاد فنی، نقاط قوت و ضعف این طرح مورد بررسی قرار گرفت.
source